اولگا توکارچوک و پیتر هاندکه؛ برندگان نوبل ادبیات 2019 - مهسان بلاگ

تاریخ اهدای آخرین جایزه نوبل به سال 2017 باز می شود که در آن زمان کازو ایشی گورو (kazuo ishiguro)، از ژاپن جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کرد. اما در سال 2018 به دنبال افشای بدرفتاری جنسی فردی که رابطه نزدیکی با آکادمی نوبل داشت، این آکادمی اعلام کرد که شایستگی اهدای جایزه نوبل ادبیات را در سال 2018 ندارد.

به همین دلیل در سال 2019 آکادمی نوبل، به جای یک جایزه، 2 جایزه نوبل ادبیات را در نظر گرفت تا جایزه سال 2018 را نیز جبران کند. در نتیجه اولگا تُوکارچُوک (Olga Tokarczuk) از کشور لهستان به عنوان برنده 2018 و پیتر هانتکه (Peter Handke) از کشور اتریش به عنوان برنده 2019 جایزه نوبل شناخته شدند.

به همین دلیل در ادامه با هم نگاهی به زندگی و کارنامه اولگا توکارچوک و پیتر هاندکه می اندازیم. نوبل ادبیات سال 2019 و 2018، حاشیه هایی نیز به دنبال داشت که در انتهای این متن به این حاشیه ها اشاره ای خواهیم داشت.

زندگی اولگا توکارچوک

اولگا توکارچوک زاده روستای سولخوو (Sulechów)، نزدیک به شهر ژلونا گورا (Zielona Góra) در لهستان است و قبل از اینکه وارد جهانی ادبیات شود، از سال 1980 به عنوان دانشجو در دانشگاه ورشو درس خواند و در حین تحصیل در آسایشگاه بیماران روانی به صورت داوطلب به نوجوانان کمک می کرد.

اولگا در سال 1985 تحصیلات خود را به انتها رساند و به ورشو نقل مکان کرد تا به عنوان روان شناس مشغول به کار شود. او به لحاظ حرفه ای خودش را شاگرد کارل یانگ (Carl Jung) قلمداد می کرد و مدعی است که از تجربه های روان شناسی برای نگارش ادبیات استفاده می کند. او در همین شرایط انتشارات شخصی اش را با نام روتا (Ruta)، به راه انداخت.

زندگی ادبی اولگا توکارچوک

توکارچوک اولین کتاب خودش را در سال 1989 میلادی منتشر کرد، این کتاب شهر ها در آینه ها (Cities in Mirrors) نام داشت و مجموعه ای اشعار توکارچوک در این کتاب به چاپ رسیده بود.

اول رمان توگارچوک نیز با نام سیاحت مردمان اهل کتاب (The Journey of the Book-People) در سال 1993 منتشر شد. این کتاب داستان دو عاشق و معشوق را روایت می کرد که به دنبال پیدا کردن معنای زندگی می گردند. ماجر های این کتاب در قرن هفدهم میلادی در فرانسه روایت می شود.

چیزی حدود 2 سال بعد، اولگا توکارچوک کتاب داستانی با نام ئی. ئی (E.E) را به چاپ رساند، نام این کتاب از شخصیت اول آن گرفته شده است و داستان دختری جوان با قدرت های فوق طبیعی با نام ارنا التزِنر (Erna Eltzner)، را روایت می کند که در خانواده ای بورژوا، (bourgeois) در لهستان به جهان آمده و ماجرا هایی پس از جنگ جهانی دوم را در این داستان شاهد هستیم.

سومین کتاب داستان اولگا توکارچوک با نام آغازین و زمان های دیگر (Primeval and Other Times) در سال 1996 چاپ شد و به سرعت به اثری پرفروش در جهانی ادبیات تبدیل گشت.

پس از این کتاب، اولگا روش نگارش خود را تغییر داد و به نگارش شعر و مقاله پرداخت. کتاب بعدی که اولگا توکارچوک منتشر کرد در بازار با نام کمد لباس (Wardrobe) شناخته می شود و تاریخ انتشار این کتاب به سال 1997 باز می شود.

لحن روایت این کتاب با فرهنگ لهستان آمیخته شده است و به رغم اینکه این کتاب اولین کتاب از آثار اولگا توکارچوک به حساب می آید که به زبان انگلیسی ترجمه شده، با کتاب سخت خوانی طرف هستیم که حتی اروپایی ها نیز مدعی هستند مطالعه این کتاب نیازمند به آشنایی با پیشینه تاریخی لهستان دارد.

اولگا توکارچوک به نگارش خود ادامه داد و داستان های مختلفی در سال های 2000 و 2001 منتشر کرد، در سال 2004 نیز کتابی با نام آخرین داستان ها (The Last Stories) را به نگارش درآورد.

این کتاب نگاهی از دیدگاه سه نسل از جامعه به مقوله مرگ دارد. کتاب بعدی توکارچوک در سال 2006 با نام آنا در سردابه (Anna in the Catacombs)، منتشر شد و این کتاب به افسانه های قدیمی لهستان می پرداخت.

این نویسنده لهستانی در سال 2008 کتابی با نام پرواز ها (Flights) را به انتشار رساند. این کتاب ترکیبی از مقاله و فیکشن (Fiction) بود و توانست جایزه هیئت داوران و خوانندگان مراسم نایک اوارد (Nike Award) را از آن خود کند.

در سال 2009 نیز اولگا توکارچوک کتاب دیگری با نام گاوآهن ات را روی استخوان های مرده بران (Drive Your Plow Over the Bones of the Dead) به انتشار رساند. همان گونه که از نام این کتاب پیدا است، داستان آن لحنی کارآگاهی و پلیسی دارد.

اقتباس سینمایی را در سال 2017 از این کتاب شاهد بودیم که نسخه سینمایی این کتاب توانست جایزه آلفرد باووِر (Alfred Bauer) را در شصت و هفتمین فستیوال بین المللی فیلم برلین از آن خود کند.

اولگا توکارچوک در کنار جایزه نایک اوارد در لهستان و خارج از این کشور به دستاورد های مهم ادبی دست پیدا کرد که در بین این جوایز می توان به مدال نقره گلوریا آرتیس (Gloria Artis)، در سال 2010 اشاره کرد. در سال 2013 نیز این نویسنده لهستانی توانست جایزه ویله نیتسا (Vilencia Prize) را از آن خود کند.

توکارچوک نویسنده خستگی ناپذیری است و رمان های خودش را یکی پس از دیگری روانه بازار کرد. در این زمینه می توان به رمان پیروز کتاب های یعقوب (The Books Of Jacob)، اشاره کرد. این کتاب داستانی تاریخی در قرن هجدهم را روایت می کند و یک بار دیگر جایزه نایک اوارد را از آن توکارچوک کرد.

در سال 2018 کتاب پروازها نوشته اولگا توکارچوک با ترجمه جنیفر کرافت (Jennifer Croft) به زبان انگلیسی، توانست جایزه بین المللی من بوکر (ManBooker) را نصیب این نویسنده لهستانی کند.

رمان کتاب های یعقوب نیز در سال 2015، جایزه معتبر انجمن ادبی استکهلم را از آن خود کرد، این کتاب در سال 2019 جایزه پریکس لاوور باتالیون (Prix Laure Bataillon)، را برای اولگا توکارچوک به عنوان بهترین کتاب خارجی که به فرانسوی ترجمه شده بود، به دنبال داشت. در سال 2019 کتاب گاوآهن ات را روی استخوان های مرده بران در فهرست نامزد های دریافت جایزه بین المللی من بوکر قرار گرفت.

در نهایت نیز در 2019 اولگا توکارچوک توانست جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کند تا کارنامه دستاورد های این ادیب لهستانی تکمیل شود.

اگر اهل کتاب خوانی باشید حتماً در جریان هستید که اولگا توکارچوک در میان ایرانی ها نویسنده شناخته شده ا نیست و بدون شک دریافت جایزه نوبل از جانب این نویسنده، زمینه ای برای ترجمه آثار اولگا توکارچوک به زبان فارسی را فراهم خواهد کرد.

زندگی پیتر هانتکه

پیتر هانتکه زاده ششم دسامبر سال 1942 در شهر گریفین (Griffen) در اتریش است. خانواده هانتکه در منطقه پانکو، در برلین در سال های 1944 تا 1948 زندگی کردند. در آن زمان این منطقه در اشغال روس ها بود. هانتکه با پدر ناتنی اش زندگی می کرد و پدرش روبه روز گرایش بیشتری به خشونت و الکل پیدا می کرد.

در نتیجه در سال 1954 پیتر هانتکه روانه مدرسه ای شبانه روزی شد و در همان زمان بود که پیتر هانتکه اولین نوشته اش را در روزنامه دیواری مدرسه ای که در آن تحصیل می کرد به نگارش درآورد.

او در سال 1959 برای ثبت نام در دبیرستان به شهر کلاگن فورت (Klagenfurt)، مهاجرت کرد و در سال 1961 در دانشگاه گراتس (Graz)، تحصیل در رشته حقوق را آغاز نمود. مادر پیتر هانتکه در سال 1971 خودکشی کرد و این حادثه بازتاب زیادی در زندگی هانتکه داشت و در کتاب غمی فراتر از رویا (A Sorrow Beyond Dreams)، اشاره ای به این حادثه را شاهد هستیم. این کتاب در ایران با نام از غم بال درآوردن با ترجمه پویا رفویی توسط انتشارات رخ دادنو به چاپ رسیده است.

زندگی ادبی پیتر هانتکه

پیتر هانتکه از آن دسته نویسندگانی بود که همزمان در کنار تحصیل، داستان هم می نوشت و به همین دلیل توانست در دوران جوانی به عنوان نویسنده ای شناخته شده خودش را مطرح کند. او ارتباط خوبی با یکی از انجمن های نویسندگان جوان اتریش برقرار کرد.

این انجمن مجله ای را منتشر می کرد که در این مجله ادبی داستان های پیتر هانتکه به چاپ می رسید. علاقه هانتکه به ادبیات کار او را به جایی رساند که در سال 1965، دست از تحصیل کشید. در آن زمان یک انتشارات آلمانی کتاب زنبور های سرخ (The Hornets)، نوشته پیتر هانتکه را به چاپ رساند و همین قضیه شرایط ترک تحصیل این نویسنده اتریشی را فراهم کرد.

هانتکه پس از چاپ اولین کتابش، به نمایشنامه نویسی رو آورد و در سال 1966 اولین نمایشنامه او به روی صحنه رفت. این نمایشنامه در مجامع هنری مختلفی به نمایش درآمد و نظر مثبت منتقدین و هنردوستان را به خود جلب کرد. پیتر هانتکه در سال 1969 به همراه چند نویسنده دیگر، انتشاراتی را راه اندازی کرد. این انتشارات رویکرد متفاوتی به نویسنده ها داشت و معتقد بود که حقوق مالی کتاب ها به نویسندگان تعلق دارد.

علاقه هانتکه به نمایش نامه نویسی باعث شد تا پس از مدتی به فیلم نامه نویسی نیز تمایل پیدا کند و در سال 1978 نیز کارگردانی فیلمی با نام بانوی چپ دست (The Left Handed Woman)، را انجام داد.

این فیلم نامزد جشنواره نخل طلایی در فستیوال فیلم کن در سال 1978 شد و در سال 1980 جایزه طلا را از خانه هنر سینمای آلمان از آن خود کرد. فیلم نامه فیلم حرکت اشتباه، (The Wrong Move)، نیز که توسط پیتر هانتکه نوشته شده بود، در سال 1975 نیز جایزه بهترین فیلمنامه را از جشنواره خانه هنر سینمای آلمان از آن خود کرد.

او با ویم وِندِرز (Wim Wenders)، یکی از کارگردان های مطرح اتریش، برای نگارش فیلم نامه فیلم بال های هوس (Wings Of Desire)، همکاری کرد و شعر های اول این فیلم نوشته پیتر هانتکه است.

این فیلم یکی از آثاری است که توانست نام پیتر هانتکه را در جامعه جهانی بر سر زبان ها بیاندازد. او از سال 1975 تاکنون به عنوان یکی از اعضای هیئت داوران جایزه ادبی پترارکا پریس (Petrarca-Preis) به حساب می آید و شخصیتی شناخته شده در جهانی ادبیات جهان است.

از پیتر هانتکه کتاب های مختلفی در ایران ترجمه و چاپ شده است که در بین آن ها می توان به زن چپ دست، ترجمه فرخ معینی، انتشارات فرهنگ جاوید. کاسپار (Kaspar)، ترجمه علی اصغر حداد، انتشارات ماهی. فروشنده دوره گرد، ترجمه آرزو اقبالی، انتشارات چشمه. محاکمه، ترجمه آرزو اقبالی، انتشارات چشمه و آسمان برلین، ترجمه صفی یزدانیان، انتشارات نی، اشاره کرد.

حاشیه های نوبل 2018 و 2019

برای شما گفتیم که اولگا توکارچوک برنده نوبال 2018 به حساب می آید و از آنجایی که در سال 2018 جایزه نوبل ادبیات به کسی اهدا نشد، این جایزه در سال 2019 در کنار نوبل ادبیات 2019 به نویسندگان برتر جهان اختصاص یافت.

به این ترتیب می توان گفت انتخاب اولگا توکارچوک به عنوان یک نویسنده زن، حرف های زیادی برای گفتن دارد چرا که اگر نگاهی به فهرست دریافت کنندگان نوبل ادبیات در 118 سال گذشته بیاندازیم، کفه ترازوی دریافت کنندگان نوبل ادبیات، همیشه به سمت نویسندگان مرد چربیده است و انتخاب نویسنده های زن از تلاش زنان برای حضور بیشتر در عرصه ادبیات حکایت دارد و در آینده نیز پیش بینی می شود که بانوان نویسنده بیشتری نوبل ادبیات را از آن خود کنند.

دریافت نوبل ادبیات از جانب پیتر هانتکه نیز حواشی زیادی داشت. این نویسنده برجسته اتریشی ممکن است در جهانی ادبیات شخصیت محبوبی باشد، اما در اذهان عمومی شخصیت پرطرفداری نیست.

ماجرای عدم محبوبیت پیتر هانتکه به انتشار کتابی از جانب او در سال 1996 باز می شود، در آن زمان هانتکه کتابی با عنوان A Journey to the Rivers: Justice for Serbia، منتشر کرد. این کتاب صربستان را نیز به عنوان یکی از قربانیان جنگ های یوگوسلاو به حساب می آورد، در صورتی که باور عموم بر این است که صرب ها نسل کشی فجیعی را در این نبرد ها مرتکب شده اند.

هانتکه رسانه های غربی را به واژگون نشان دادن علت ها و معلول های جنگ متهم می کند. در سال 2006 نیز پیتر هانتکه در مراسم خاکسپاری اسلوبودان میلوشویچ، در حضور جمعیتی 20 هزارنفری از عزاداران، در طرفداری از صرب ها سخنرانی بحث برانگیزی داشت.

سخنانی از این دست از جانب پیتر هانتکه باعث شده تا در چند سال اخیر او به چهره ای منفور در جهانی ادبیات تبدیل شود و اُدبای مطرح جهان از هر فرصتی برای به سخره دریافت جانب داری های سیاسی او استفاده کردند. به همین دلیل نیز اهدای جایزه نوبل ادبیات به شخصیتی که در پافشاری بر اعتقادات جانب دارانه خود اصرار دارد از جانب جامعه ادبی جهان به زیر سؤال رفته است.

منبع: wikipedia

دور زمین: دور زمین: سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده!