خط فراوری ایده در کارخانه استارت آپ سازی - مهسان بلاگ

جهت دریافت خدمات طراحی لنداسکیپ ویلا با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. گروه آبان با سالهای تجربه طراحی معماری و ساخت و مشارکت در پروژه های کوچک و بزرگ بهترین انتخاب جهت مشاوره و اجرا میباشد.

از درب نگهبانی که رد می شویم اولین چیزی که توجه را به خود جلب می نماید سوله های مرتب و مکانیزه هستند. در چند قدمی سوله ها نیز سازه جالب 20-30 متری وجود دارد که در بالای آن لوله های نامنظم و به هم چسبیده ای قرار گرفته اند.

از کنار این سوله ها و سازه نمادین، جوان های کوله به دوش در رفت و آمد هستند یا روی جایگاه های روبروی سوله ها با یکدیگر مصاحبه می نمایند.

وارد سوله اول که می شویم فضای بزرگی دیده می شود که وسط آن پر از میزهای شش، هشت و 12 نفره است. مبل های رنگی رنگی در گوشه و کنار، جایگاه های استراحت، اتاقک های شیشه ای به اصطلاح اتاق تلفن و سالن های جلسات نه چندان رسمی نظر هر کسی را به خود جلب می نماید. دیوارهای شیشه ای و غیر شیشه ای که میزها را از هم جدا می نمایند هم، شکل و شمایل جدیدی دارند؛ روی یکی از دیوارها نوشته گوشه امنی برای تجربه، ساختن و یاددریافت...

در سوله دیگری از این کارخانه هر روز جشن می گیرند! دلیل این جشن ها را که جویا می شوم می گویند: هر روز را جشن می گیریم انگار روز اول کاری ماست تا با همان انگیزه روز اول کار کنیم. پشت هر اتاق جلسه ای تذکرات خودمانی نوشته؛ من بعد از اتمام کارم درب را می بندم؛ من بعد از استفاده از اتاق، زباله ها را در سطل زباله می اندازم؛ من در این اتاق جلسه با صدای بلند صحبت نمی کنم و …. در این سوله هر یک از اتاق های جلسات با نام های یکی از استان های کشور نامگذاری شده؛ سالن خلیج فارس؛ سالن دورود؛ سالن آذربایجان؛ سالن سیستان؛ سالن خوزستان؛ انگار علاوه بر آدم ها به در و دیوار هم توجه می شود و همه اشیا هم شناسنامه دارند.

این دانشجوها طوری اینجا در کنار هم جمع شده اند و ایده های خود را با انرژی وسط می گذارند که انگار در راستا حرکتشان نمی شود، نمی توانیم و نداریم و … وجود ندارد.

اینجا با 6 سوله و یک سازه کارخانه نوآوری است؛ کارخانه ای که قبلاً در آن الکترود می ساختند. آن لوله های روی سازه که در ابتدا به آن اشاره کردیم الکترودهایی در مقیاس بزرگ هستند؛ اما در اصل این الکترودها سمبلی از محققان کشور هستند که با هم افزایی و در کنار یکدیگر قرار دریافت، برای رسیدن به یک هدف معین کوشش می نمایند.

کارخانه نوآوری چگونه شکل گرفت

کارخانه الکترودسازی مدت زمان زیادی بلا استفاده مانده بود که بالاخره تغییر کاربری داد و از مرداد 97 به کارخانه نوآوری و شعبه اول پارک فناوری پردیس تبدیل شد.

این کارخانه 6 هزار متری که در اختیار شتابدهنده ها و تیم های مختلف قرار گرفته نزدیک میدان آزادی است؛ هر یک از سوله های هزار متری متشکل از تیم های استارت آپی به فاصله های نزدیک در کنار هم قرار گرفته اند. تیم ها در حوزه های فناوری اطلاعات، الکترونیک سلامت، گیم، فراوری محتوا، نوآوری های بیمه ای و اقتصادی، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، نانوداروها، معماری و زندگی شهری، گردشگری و توریسم فعالیت می نمایند. این کارخانه ظرفیت 2500 نفر را دارد و می تواند 500 تیم و شتابدهنده را در دل خود جای دهد؛ اما در حال حاضر که نوپاست هزار نفر در قالب 150 تیم استارتاپی در این کارخانه فعالیت می نمایند.

مهدی عظیمیان زواره، مدیر کارخانه نوآوری آزادی (شعبه اول پارک فناوری پردیس) چگونگی تغییر کاربری را اینگونه توصیف می نماید: این کارخانه با همکاری بین پارک فناوری پردیس و یک شتابدهنده (به عنوان شریک پارک فناوری پردیس) به وجود آمده و تغییر کاربری داده است؛ شتابدهنده به دنبال فضایی بود که تیم های استارت آپی و تحت مدیریت خود را در مکانی مستقر کند. این موضوع را با پارک پردیس در میان گذاشت تا تحت مدل شعبه های بعدی پارک این کار انجام شود.

با توجه به اینکه پیش از اینها آیین نامه ای بابت ایجاد شعبه های پارک فناوری پردیس وجود داشت و از سوی دیگر لازم بود که فضایی برای فعالیت استارت آپها خارج از پارک به وجود بیاید؛ به همین دلیل تصمیم گرفته شد که فضای اختصاصی برای حضور و فعالیت شتابدهنده ها و استارت آپها فراهم شود. در ارزیابی اجرا شده از اماکن بلااستفاده در بخش های مختلف شهر و بیرون تهران برای استقرار تیم های استارت آپی، کارخانه الکترودسازی انتخاب و در ادامه هم با مالک این کارخانه متروکه قراردادی منعقد شد.

این مکان علیرغم اینکه بیش از یک سال از فعالیت آن می گذرد، اما به تازگی توسط رئیس جمهور افتتاح رسمی شده دلیل آن را از مدیر کارخانه جویا شدیم. وی در پاسخ به این پرسش ما گفت: برای افتتاح رسمی کارخانه لازم بود که تیم ها مستقر شوند و سپس افتتاح صورت گیرد از این رو یک سال و اندی گذشت تا به مرحله افتتاح رسمی برسد.

شرق و غرب تهران؛ لوکیشن فعالیت کارآفرینان

وی همچنین درباره انتخاب محل این کارخانه گفت: به دلیل اینکه پارک فناوری پردیس در شرق تهران است و امکان پوشش این قسمت از شهر برای تیم ها وجود دارد؛ غرب گزینه خوبی برای فعالیت استارت آپها بود. با توجه به اینکه، کارخانه دسترسی خوبی به فرودگاه، مترو، میدان آزادی، دانشگاه های مطرح کشور دارد باعث شد که جذابیتی برای ادامه کار باشد. اینکه محققان از هر جای تهران با وسایل حمل و نقل عمومی به این کارخانه دسترسی پیدا می نمایند، خود یکی از دلایل برای انتخاب این مکان بود.

مدیر کارخانه نوآوری آزادی می گوید: در پارک فناوری پردیس فرصت کمتری برای صاحبان ایده فراهم شده بود و در 18 سال فعالیت پارک، همیشه از شرکت هایی حمایت می شد که به یک کسب و کار پایداری رسیده باشند؛ به همین دلیل کمتر فضایی برای کسانی که در مرحله ایده هستند وجود داشت و در پارک هم این موضوع از قبل پیش بینی نشده بود؛ لذا با این فلسفه که شعبه بعدی پارک به کسانی که صاحب ایده هستند اختصاص پیدا کند، کارخانه نوآوری به وجود آمد.

هزینه های کارخانه به عهده کیست؟

با وجود اینکه مدیریت این کارخانه بر عهده پارک فناوری پردیس است ولی هزینه هر شتابدهنده به عهده کارخانه نیست؛ هر یک از شتابدهنده ها در حوزه های مختلفی کار می نمایند و به تبع آن احتیاج به فضاهایی دارند که خودشان طراحی می نمایند بعضی از مجموعه ها احتیاج به اتاق تمیز و بعضی از آنها احتیاج به آزمایشگاه و.. دارند که خودشان این مکان ها را برای استارت آپها تعبیه می نمایند. در واقع چون هر یک از شتابدهنده های کارخانه که فضایی را برای استقرار تیم هایشان در اختیار دارند بر اساس احتیاجها و سلیقه خود، اقدام به بازسازی می نمایند هزینه ها پای خودشان است.

از صحبت های مدیر کارخانه این چنین می توان برداشت کرد که بخشی از هزینه های کارخانه و درآمد آن از اجاره شتابدهنده ها به کارخانه تامین می شود و همچنین این شتابدهنده ها هزینه های مشترک و مصارف عمومی از جنس شارژ را خود پرداخت می نمایند. در واقع بیشتر هزینه ها بین شتابدهنده ها توزیع می شود.

استارت آپ سازی کارخانه

عظیمیان مدیرکارخانه معتقد است: برای اینکه کارخانه نوآوری محلی برای ماندن شرکتها نشود، مزایای کمتری به استارت آپها اختصاص می دهند؛ شاید بتوان گفت هفتاد درصد از صددرصد حمایت های پارک فناوری را تیم های مستقر در کارخانه دریافت می نمایند.

این می تواند محرکی باشد که بعد از سه سال، وقتی یک تیم استارت آپی به یک مرحله ای از رشد رسید، بتواند در پارک فناوری پردیس مستقر شود و تداوم توسعه خود را آنجا دنبال کند. پارک فناوری پردیس انگیزه ای برای ادامه حیات استارت آپهاست و این کارخانه استارت آپ سازی است؛ افرادی که ایده های خوب دارند در قالب یک تیم استارت آپی در کارخانه گرد هم می آیند و در راستای رسیدن به نتیجه مطلوب فعالیت می نمایند. در اصل خروجی کارخانه شرکتهای آماده بزرگ شدن هستند که می توانند در پارک پردیس به صورت دائمی فعالیت نمایند.

این کارخانه نوپاست. همه سوله ها به ظرفیت کامل نرسیده اند و هنوز کارشان به اوج نرسیده و بعضی از شتابدهنده ها در مرحله فراخوان هستند.

جوانانی که دور یک میز خیره در لپ تاپ، خنده بر لب کار می نمایند، همه و همه ایده هایی در ذهنشان است که در حال پیاده سازی هستند؛ به نظر می رسید که رده سنی، زیاد برای حضور در کارخانه لحاظ نشده ولی معمولاً افراد از 18 تا 30 سال فعالیت می نمایند؛ می توان گفت جوانان زیر سی سال در این مجموعه بیشتر فعالیت می نمایند. در مورد مدرک تحصیلی هم می توان گفت که غالباً افراد دانشجو و فارغ التحصیل کارشناسی و ارشد هستند. در حال حاضر خیلی از افراد تیم ها همزمان با تحصیلشان، در کارخانه حضور می یابند که این جذاب و ارزشمند است.

شرط زنده ماندن طرح ها و تیم ها

تیم ها باید قبل از استقرار در هر مکانی که قرار است محلی برای همکاری و کوشش برای رسیدن به یک ایده باشد دارای ویژگی هایی باشند؛ هر جایی قانونی دارد و قانون کارخانه هم همین است که تیم های مستقر در کارخانه باید یک سری ویژگی هایی داشته باشند.

دکتر رضا کلانتری نژاد کسی که شریک پارک فناوری پردیس است و اولین شتابدهنده را در این کارخانه راه اندازی نموده درباره شرایطی که تیم ها را به محصول می رساند می گوید :4 سرمایه در اختیار استارت آپها قرار می گیرد تا بتوانند ایده خود را به محصول تبدیل نمایند و زنده بمانند. سرمایه مادی، سرمایه نمادین و اعتباری، سرمایه اجتماعی، سرمایه دانشی. عمدتاً تیم هایی زنده می مانند که به کار خود علاقمند هستند و آرزوی تحقق آن را با کوشش دارند.

مدیر شتابدهنده و شریک پارک فناوری پردیس در مورد ایده های افراد می گوید: طرح هایی که چند وجهی هستند و تمام عوامل کسب و کار را دارند معمولاً زنده می مانند؛ باید دنیا بینی اولویتشان باشد یعنی اینکه ایده پرداز با تیمش می خواهد چه تاثیری در جامعه بگذارد. باید اعضای تیم ها همیشه فرصت طلب باشند و از فرصت هایشان بهره ببرند. از طرف دیگر باید تیم ها خوب باشند و اگر تیم خوب نباشد یک ایده خوب را خراب می نمایند.

وی همچنین می گوید: چنین کارخانه هایی مکان هایی شبیه جنگل هایی هستند که گونه های نادر در آنها رشد می نمایند. نمی دانیم بعداً به کار می آیند یا خیر. شاید در میان هزاران گونه، لوبیای سحرآمیزی بیرون بیاید. در واقع شتابدهنده ها در کارخانه از گونه های نادری که نمی دانیم چه هستند مراقبت می نمایند بلکه بعد از گذشت زمان به نتیجه برسد.

این حرف ها نشان می دهد که تیم ها واقعاً باید روحیه شریک شدن و کار گروهی را داشته باشند؛ ظرفیت رشد داشته باشند و خودمحور نباشند؛ یاری دریافت و یاد دریافت از اهدافشان باشد و برایشان ایده مهم تر از پول باشد. در فعالیت استارت آپ ها، مهم تیم خوب است؛ تیم های خوب ایده های نه چندان قوی را هم می توانند به انتها برسانند اما ممکن است یک ایده عالی توسط یک تیم ضعیف به نتیجه نرسد.

شرط زنده ماندن تیم های کارخانه ای که حول محور استارت آپها فعالیت می نمایند، داشتن یک ایده جذاب و خوب است که بعداً به زندگی مردم وارد شود و کیفیت آن را تحت تاثیر قرار دهد.

نحوه سرمایه گذاری روی طرح ها

یکی از مدیران مجموعه های حاضر در کارخانه نوآوری درباره شرایط همکاری با تیم های استارت آپی می گوید: شتابدهنده ها، بعد از یک فراخوان طرح های ارائه شده را آنالیز می نمایند و در نهایت طرحی که پیش بینی می شود بازار مناسب و امکان اجرا دارد و در آن از نوآوری استفاده شده را انتخاب می نمایند؛ بعد از پالایش، تیم ها وارد فرایند شتابدهی می شوند و بر اساس قراردادی، میزان سرمایه گذاری و تعهد تیم ها معین خواهد شد.

یکی از مزیت های کارخانه این است که خط و مشی برای سرمایه گذاری وجود ندارد و سرمایه گذار بر اساس معیارهایی که دارد از یک طرح حمایت می نماید.

مدیر کارخانه نوآوری نیز در مورد سیکل پیش از انتخاب تیم ها به مهر می گوید: در ابتدا هم ممکن است یک سیکل پیش شتابدهی تعریف شود که معمولاً یک تا دو ماهه است؛ بیشتر آموزش ها و مهارتهایی که باید تیم ها داشته باشند آموزش داده می شوند. ولی تیم ها، بعد از این دوره وارد مرحله جدی می شوند و رسماً کار خود را بر اساس قراردادی که با شتابدهنده منعقد نموده اند آغاز می نمایند. در این قرارداد پکیج تامین اقتصادی، زمان تحویل محصول، خدمات، مشاوره و … معین می شود. همچنین معین می شود که شتابدهنده چند درصد سهام داشته باشد.

معمولاً تیم ها تخمین می زنند که طرحشان چه میزان هزینه لازم دارد و شتابدهنده با معیارهایی می سنجند که چه میزان از تیم حمایت کند؛ ولی اگر بخواهیم عددی ذکر کنیم حمایت های مستقیم اقتصادی حدوداً مبلغ 30 تا 50 میلیون و یا بیشتر خواهد بود. بعد از انعقاد قرارداد، تیم ها فعالیت خود را در کارخانه آغاز می نمایند؛ این تیم ها اکنون در حال فعالیت هستند زیرا به تازگی کار خود را آغاز نموده اند. وقتی محصولی از حالت ایده در بیاید و بخواهد وارد بازار شود و به درآمدزایی برسد باید هزینه بیشتری صرف موضوع شود. این هزینه را بعضی مواقع خود شتابدهنده ها تامین می نمایند و مبلغی را می دهند و در قبال آن، سهام را بیشتر می نمایند.

اما یک زمانی هست که شتابدهنده به دنبال سرمایه گذار می شود و رویدادی را تحت عنوان دمو دی برگزار می نماید تا سرمایه گذاری برای طرح پیدا شود؛ از این طریق شتابدهنده بعد از پیدا کردن یک سرمایه گذار، سهم خود را به آن می فروشد. در واقع شتابدهنده متعهد است که طرح را یا خود یا به واسطه سرمایه گذار به نتیجه برساند؛ شتابدهنده هر رویدادی را برای معرفی طرح به بازار و سرمایه گذار برگزار می نماید تا تیم ها بتوانند حاصل فعالیتشان را ببینند.

شتابدهنده ها ریسک می نمایند

بر اساس آمار دنیای، بیش از 90 درصد فعالیت تیم های استارت آپی با شکست روبرو می شود از همین رو شتابدهنده ها کار خطرناک و پر ریسکی را انجام می دهند؛ احتمال شکست هست احتمال پیروزیت هم هست؛ این ضرر و زیان ها را شتابدهنده پذیرفته که از طرح تیم های استارت آپی حمایت می نماید.

عظیمیان مدیر کارخانه در مورد ریسک شتابدهنده ها می گوید: اگر شتابدهنده ها خودشان را ذینفع ندانند و کوشش ننمایند که ایده به ثمر بنشیند عملاً کاری بی فایده انجام می دهند؛ این ریسک شتابدهنده را بیشتر وادار به حرکت می نماید که طرح به محصول تبدیل شود. در صورت این رخداد، ممکن است شتابدهنده تیم را برای فراوری محصول دیگری حمایت کند یا اینکه در تیم های دیگر ادغام شوند. همچنین ممکن است تیم منحل شود. به عنوان مثال یک محصولی تا 6 ماه پیش در بازار احتیاج بود ولی اکنون دیگر آن ارزش را ندارد زیرا بازار خود را از دست داده یا پای رقیبی به میان آمده است؛ تیم یا منحل می شود یا اعضای تیم به دلیل توانایی هایی که دارند می توانند در تیم های دیگر فعالیت نمایند.

بازیگران اصلی کارخانه

هر شتابدهنده ای می تواند استارت آپهایی را زنده نگه دارد که ایده خوب را با پشتکار به محصول تبدیل کند. عظیمیان مدیر کارخانه نوآوری درباره محصولاتی که حاصل کار تیم های استارت اپی بوده و به بازار رسیده است، گفت: از نیمه 97 کارخانه فعالیت خود را آغاز نموده ولی یکی از شتابدهنده ها چند تیم پیروز داشته است که این محصولات در حال ورود به بازار هستند.

وی در مورد بازیگران اصلی کارخانه گفت: شتابدهنده ها که تیم های استارت آپی را مدیریت می نمایند بازیگران اصلی کارخانه هستند؛ استارت آپها بازیگران مرحله دوم به شمار می فرایند ولی در کل شتابدهنده ها و خود کارخانه برای پیروزیت مرحله دومی ها کوشش می نمایند. شریک پارک فناوری پردیس هم درباره تیم های خود این چنین می گوید که از سال 93 خارج از کارخانه نوآوری با تیم های استارت آپی زندگی کردیم که از 83 تیم، 40 تیم به فراوری محصول رسیدند؛ پول در می آوردند و رشد می نمایند؛ 30 تیم به نقطه سربه سر رسیده اند و 15 تیم هم در حال کشمکش هستند که بمانند یا بیافتند.

مدیران شتابدهنده ها و مدیرکارخانه معتقدند که طی پنج تا هفت سال سرمایه گذاری روی تیم ها، شاید 25 درصد آنها زنده بمانند و رشد نمایند.

چرا احتیاج به کارخانه نوآوری داریم؟

یکی از بنیانگذاران تیم استارت آپی که از شتابدهنده جدا شده و به قول خودشان از آب و گل در آمده اند می گوید: وجود چنین مکانی که فضای خوب و با انرژی را در اختیار تیم ها قرار می دهد ضروری است؛ ما با اینکه می توانیم به عنوان یک شرکت دانش بنیان در آپارتمان های مسکونی مستقر شویم باز هم اینجا را انتخاب کردیم چون این هم افزایی به ما انرژی می دهد.

از دیگر بنیانگذاران تیم های استارت آپی هم وجود چنین مکانی را برای فعالیت تیم های جوان لازم می داند زیرا تا قبل از استقرار در کارخانه هر کدام از فارغ التحصیلان در خانه هایشان کار می کردند اما اکنون در قالب یک تیم علاوه بر فعالیت، خدمات نیز ارائه می دهند.

سوالی که ذهن هر فردی را می تواند درگیر کند این است که قبل از راه اندازی کارخانه نوآوری چگونه تیم های استارت آپی فعالیت می کردند؛ جالب است بدانیم که این تیم ها غالباً در مراکز رشد دانشگاه ها فعالیت می کردند که شبیه شتابدهنده ها بودند؛ ولی در حد شتابدهنده ها حمایت نمی کردند؛ مدیر کارخانه در همین زمینه معتقد است: حمایت مراکز رشد از استارت اپها، تنها به اختصاص یک فضایی برای استقرار ختم می شد و مبلغی هم به عنوان سوبسید دریافت می کردند؛ اگر تیم شکست می خورد باید تیم استارت آپی پولی به مرکز رشد می پرداخت. معمولاً بخش خصوصی برای بخش خصوص دل می سوزاند؛ این مراکز رشد که در دانشگاه ها بودند بخش دولتی محسوب می شدند از این رو می توان گفت تقریباً خیلی عملکرد مثبتی نداشته اند.

نمونه های مشابه

شعبه پارک فناوری پردیس به عنوان کارخانه نوآوری کپی نیست؛ اما در پس ذهن افرادی که اینجا را راه اندازی نموده اند مدلی از استیشن اف فرانسه وجود داشته. در مدل فرانسوی، فضای قدیمی ایستگاه راه آهن پاریس که غیر قابل استفاده بود را با معماری مدرن و جذاب به یک فضای استارت آپی تبدیل کردند.

اکنون در بسیاری از شهرهای بزرگ مثل برلین و لیسبون نمونه هایی از این دست وجود دارد که فضاهای متروکه به محلی برای تجمع جوانان با ایده اختصاص پیدا نموده است. البته نام آنها لزوماً کارخانه نیست و از اسامی متنوعی از جمله کارخانه استفاده می نمایند. این فضاها مختص مجموعه های نوپا است و عمدتاً نقش مربی گری و توانمندسازی را بخش خصوصی انجام می دهد و عملاً شرکتهای بزرگ حتی فناور در کارخانه ها حضور ندارند.

این کارخانه ها به نوعی مدل جدیدی از پارک ها و مراکز رشد فناوری هستند. اما مدیر کارخانه تفاوت کارخانه نوآوری آزادی را با مدل های خارجی اینگونه توصیف می نماید: در اینجا یک فضایی هم علاوه بر استارت آپ ها به شتابدهنده ها اختصاص می یابد که این تفاوت اصلی با مدل های خارجی است.

کارخانه نوآوری آزادی شعبه پارک فناوری پردیس جرقه ای است برای بارور کردن هزاران ایده و به بار نشاندن محصولاتشان، محصولاتی که می توانند آینده اقتصاد کشور را از جنس علم و دانش رقم بزنند. کارگران این کارخانه با زور بازوی خود که نه، با قدرت دانش برای داشتن سهمی در فراوری و اقتصاد کشور کوشش می نمایند.