بازگشت هیولای دریای خزر - مهسان بلاگ

وقتی ماهواره جاسوسی آمریکا از بالای پایگاه نیروی دریایی شوروی سابق عکسبرداری کرد، تصاویر، هواپیمایی را نشان می داد که نظیر آن در دنیای غرب مشاهده نشده بود.

این هواپیما بیش از 100 متر طول داشت و بال های آن مربعی و منحصربه فرد بود. به نظر نمی آمد این هواپیمای غول پیکر بتواند پرواز کند اما پرواز می کرد! البته به دلیل این که موتورهای این هواپیما بسیار جلوتر از بال های آن قرار داشت، نمی توانست تا اوج آسمان پرواز کند.

پس از فروپاشی شوروی سابق این وسیله غول پیکر کنار ساحل بدون حرکت باقی ماند. به تازگی گفته می شود قرار است این هیولای بزرگ دوباره برشود، اما این بار با نقشی متفاوت!

هیولای دریای خزر در یک نگاه

این هواپیما به نام کورابل ماکت (KM) - به معنای نمونه اولیه کشتی- و معروف به هیولای دریای خزر، یک اکرانوپلان (ekranoplan) و از کلاس لون (Lun) است که در ساحل روسیه بیش از سه دهه بی حرکت مانده است. اکرانوپلان، نوعی هواپیما با ویژگی آب پیماست و به گونه ای طراحی شده است که بتواند با سرعت بسیار بالا و در ارتفاع چند متری بالای سطح دریا پرواز کند.

در فناوری آب پیما یا شناور اثر سطحی، هواپیمای اکرانوپلان می تواند با استفاده از قانون اثر متقابل سطح با فاصله کمی از سطح آب حرکت کند. این هواپیما با سرعت بالا به پرواز درمی آید و روی بالشتکی از هوا بر فراز آب و در چند متری سطح آن حرکت می کند.

اکرانوپلان از لحاظ ظاهری شبیه به هواپیماهاست ولی بدنه آن مانند بدنه قایق های تندرو است. این وسیله نقلیه جالب در دسته بندی شناورهای دریایی جزو شناورهای آیرودینامیک محسوب می شود. این اختراع را اولین بار بوریسلاو الکسیو در شوروی سابق در سال 1339/ 1960 ثبت کرد.

اکرانوپلان که از تسلیحات نامتعارف شوروی سابق در جنگ سرد بود، برای نخستین بار به طور گسترده در نیروی دریایی شوروی به کار گرفته شد و یکی از اسرار مهم نظامی اتحاد شوروی به تعداد می رفت.

در زمان ساخت این هواپیمای اکرانوپلان، نیکیتا خروشچف رهبری شوروی را به عهده داشت و برای غلبه بر رقبای خود از پروژه ساخت این هواپیما حمایت کرد و بودجه نامحدودی برای تکمیل آن اختصاص داد.

او از این که قایقی دارد که می تواند از روی پل ها بپرد، به خود می بالید! درضمن کار ساخت و تکمیل این هواپیما را دفتر طراحی هیدروفویل مرکزی (The Central Hydrofoil Design Bureau) روسیه انجام داد. استقرار این هواپیما در آب های وسیعی که بین شوروی سابق و ایران واقع شده است، موجب شد این وسیله نقلیه نام هیولای دریای خزر را به خود بگیرد.

ویژگی های کورابل ماکت (KM)

اکرانوپلان از کلاس لون (Lun) یکی از آخرین طراحی هایی است که مطابق با اصل آیرودینامیکی اثر متقابل سطح کار می کند.

این اثر در هواگرد ثابت بال به حالتی گفته می شود که هواگرد در نزدیکی یک سطح ثابت (مانند زمین) در حال حرکت باشد، به طوری که خلبان موقع فرود احساس می کند هواگرد در حالت معلق و شناور است.

آن دسته از وسایل نقلیه که با استفاده از اثر متقابل سطح حرکت کرده و پرواز می کنند، اکرانوپلان- نوعی وسیله نقلیه هیبریدی هواپیما-کشتی نام دارند. اکرانوپلان ها روی آب، بدون این که با سطح آب تماس داشته باشند، حرکت می کنند.

وزن خالی و بدون بار کورابل ماکت، 240 تن و حداکثر وزن برخاست آن 544 تن بود. این هواپیما با وجود وزن و جثه خود می توانست با کمک 10توربوجت Dobrynin VD-7 با قدرت پیشرانه 53هزار و 127 کیلونیوتن (kN) با حداکثر سرعت 550 کیلومتر در ساعت پرواز کند.

این وسیله نقلیه در حالت دریانوردی سرعتی معادل 430 کیلومتر در ساعت داشت و دامنه حرکت آن 1500 کیلومتر بود.

همچنین کورابل ماکت می توانست در ارتفاع 4 تا 14 متری زمین حرکت کند. در واقع این نوع هواپیما-کشتی به دلیل این که با فاصله از سطح آب حرکت می کند می تواند سرعت بالایی داشته باشد.

اکرانوپلان KM حتی می توانست در هوای توفانی از سطح آب برخیزد و به پرواز درآید و در برابر امواج دریا با ارتفاع 2 متر مقاومت کند. همچنین این وسیله نقلیه می توانست مخفیانه و زیر رادار دشمن حرکت کند.

ماموریت اصلی این هواپیمای هیبریدی که مجهز به دو حالت هواپیما-آب است، حملات صاعقه ای دریایی با استفاده از 6 موشک پدافند هوایی ضدکشتی بود و از 6 موشک ضدکشتی استفاده می کرد.

سازمان سیای آمریکا خاتمه سال 1367/ 1988، درست یک سال پیش از فروریختن دیوار برلین، این هواپیما را نمونه اولیه ارکانوپلان ها در نظر گرفت و تصور می کرد این وسیله نقلیه از اوایل دهه 1370/ 1990 در شوروی بالتیک و ناوگان دریای سیاه کار خود را شروع کند. اما همانطور که الان می دانیم این هواپیما جهت دیگری را طی کرد.

سال 1345/ 1966، هواپیما اولین پرواز خود را با سرعت 400 کیلومتر در ساعت انجام داده بود. اما با وجود پیشرفت در آزمایش، حمایت از پروژه رنگ باخت. لئونید برژنف، رهبر اتحاد شوروی سابق شد. او علاقه ای به تکمیل این هواپیما نداشت و دیگر به این پروژه بودجه ای تخصیص نداد.

بعدها دفتر طراحی هیدروفویل مرکزی روسیه کار متفاوتی انجام داد. طراحان این دفتر، هواپیمای اورل یونوک ای-90 (A-90 Orlyonok) را ساختند که کمی کوچک تر از هیولای دریای خزر بود. اما این هواپیما هنوز هم بزرگ و به اندازه 80درصد جثه یک بوئینگ 747 بود.

این گروه از طراحان سپس ارکانوپلانی نظامی با نام لون ساختند که پدافند هوایی بود و 280 تن وزن و 24 متر طول داشت. این وسیله به 6موشک انداز مجهز بود که می توانست با کشتی های دشمن مقابله کند.

اوایل دهه 1370/1990 پس از فروپاشی شوروی سابق، تمام برنامه های مربوط به ساخت هواپیماهای هیبریدی لون لغو شد و هیولای دریای خزر بدون استفاده در ساحل دریا، 100کیلومتر دورتر از نیروی دریایی کاسپیسک (Kaspiysk) به خوابی زمستانی فرو رفت.

اینک در نقش جاذبه گردشگری

اکرانوپلان KM که به مدت 30 سال بی حرکت به جای مانده بود، بالاخره توانست دوباره توجه ها را به خود جلب کند.

تابستان امسال ناوگان کوچکی از سه یدک کش و دو کشتی اسکورت به آرامی این هواپیمای غول پیکر را حرکت داده و به جنوبی ترین ساحل روسیه و شهر باستانی دربند (Derbent) منتقل کردند. به این ترتیب این وسیله پرنده- آبی 380تنی خانه نوی پیدا کرد.

حالا قرار است این وسیله نقلیه، ستاره موزه ای متعلق به ارتش روسیه شود که برنامه ساخت آن در پارک پاتریوت شهر دربند ریخته شده است. این موزه پس از ساخت، تجهیزات نظامی روسیه و شوروی سابق را به نمایش می گذارد. تا زمانی که این پارک ساخته شود، هیولای دریای خزر در ساحل شهر دربند باقی خواهد ماند.

این اکرانوپلان می تواند جاذبه ای دیدنی برای بازدیدنمایندگان این شهر باشد. دربند که روزگاری شمالی ترین شهر امپراتوری ایران شناخته می شد، حالا یکی از شهرهای قدیمی و تاریخی روسیه است که نام آن در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. بی شک حضور این هواپیما به جذابیت های گردشگری این منطقه خواهد اضافه نمود البته در حال حاضر به دلیل عالم گیری کرونا هنوز برنامه خاصی برای بازدید از این هواپیما در نظر گرفته نشده است اما مسؤولان این شهر تصمیم دارند، از کنار این هواپیما برای گردشگران برنامه های سفر دریایی در دریای خزر ترتیب دهند البته وقتی این موزه بازگشایی شود، این موزه تنها موزه در روسیه نخواهد بود که نوعی اکرانوپلان به نمایش می گذارد.

یک اکرانوپلان بسیار کوچک تر در کلاس ارلیونک هم در موزه دریایی مسکو در معرض دیدنی بازدیدنمایندگان است.

تلاش برای احیای اکرانوپلان ها

با این که وسایل نقلیه ای که با قانون آیرودینامیکی متقابل سطح حرکت می کنند، در چند دهه گذشته محبوبیت خود را از دست داده بودند، اخیرا این نوع وسیله نقلیه دوباره کانون توجه کشورهای متعددی قرار گرفته است.

سازندگان چینی، سنگاپوری، آمریکایی و روسی هر یک قصد دارند این هواپیمای هیبریدی را به دوران اوج برگردانند. البته هدف آنها از تولید این نوع هواپیماها کاملا صلح آمیز است.

یکی از این نوع اکرانوپلان ها که قرار است در سنگاپور ساخته شود، نمونه اولیه AirFish8 آن بر اساس کارهایی که دو مهندس آلمانی در دوران جنگ سرد انجام داده بودند، ساخته شده است. چین هم اکرانوپلان شیانگژو1 را ساخت و برای اولین بار سال 1396/ 2017 آن را به پرواز درآورد. البته اطلاعات کاملی از این پروژه در دست نیست.

اکرانوپلان های پستی

شرکت فلایینگ شیپ (Flying Ship) در ایالات متحده، استارت آپی است که با کمک سرمایه گذارهای خصوصی روی ساخت نوعی اکرانوپلان کار می کند که بتواند بارها را با سرعت بالا جابه جا کند.

این اکرانوپلان، ترکیبی از وسیله نقلیه متحرک با استفاده از اصل اثر متقابل سطح و همچنین هواپیماهای بدون سرنشین پستی است.

این پروژه هنوز در مراحل اولیه خود واقع شده است و انتظار می رود هفت سال دیگر به ثمر بنشیند. روسیه هم هنوز از این هواپیمای هیبریدی دست نکشیده است.

این کشور از چند سال گذشته روی پروژه های متعددی برای ساخت این نوع هواپیما کار می کند. آنها اکنون در حال ساخت اکرانوپلانی نظامی به نام اورلان از نسل نو این نوع هواپیما ها هستند.

به نظر می رسد بعید نیست به زودی شرایطی فراهم شود که شما برای دیدن هواپیماهای اکرانوپلان مجبور نباشید به موزه بروید!

مترجم: نادیا زکالوند - دانش / روزنامه خبرنگاران

منابع: CNN و simpleflying.com

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا