آشنایی با مقبره های تاریخی ایران - مهسان بلاگ

معرفی زیباترین آرامگاه های تاریخی و دیدنی در ایران

گنبد سلطانیه

در 40 کیلومتری جنوب شرقی شهر زنجان و در شهر کوچک سلطانیه، آرامگاه بزرگ و شکوهمندی واقع شده است که به عنوان سومین گنبد تاریخی بزرگ دنیا در لیست میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده است. این بنا را زمانی که سلطانیه به عنوان مرکز سلسله ایلخانان مغول انتخاب شد به عنوان یک آرامگاه بنا کردند.

ابتدا سلطان محمد خدابنده، ایلخان تازه مسلمان مغول تصمیم داشت که پیکر مطهر حضرت علی (علیه السلام) امام اول شیعیان را از نجف به سلطانیه بیاورد و در این آرامگاه باشکوه دفن کند اما هنگامی که علمای شیعه به او گوشزد کردند که این کار خلاف احکام دینی است، از تصمیم خود منصرف شد و بنا را به آرامگاه خود اختصاص داد.

گنبد 700 ساله سلطانیه 48.5 متر بلندا دارد و قطر دهانه گنبد دو جداره آن به 25.5 متر می رسد. این بنا روی بستر طبیعی و فشرده ای از مواد آهکی، خاک رس و خرده سنگ ساخته شده و به همین دلیل، زلزله های پرشمار سده های گذشته که تعدادشان را بیش از 300 مورد برآورد نموده اند، آن را ویران نساخته اند.

البته هشت ضلعی بودن نقشه ساختمان نیز به ایستایی بیشتر آن کمک نموده است. طول هریک از این اضلاع 17 متر است.

گنبد سلطانیه در سه طبقه بنا شده است؛ طبقه اول که با افزودن بناهای الحاقی در دوره های مختلف شکل منظم خود را از دست داده، چهار درگاه بزرگ و چهار درگاه کوچک برای دسترسی به فضای داخلی گنبد دارد.

علاوه بر فضای مرکزی که با چهار ایوان بزرگ و چهار ایوان کوچک احاطه شده، مهم ترین بخش طبقه اول، تربت خانه در ضلع جنوبی بناست که یک بنای الحاقی به شمار می آید و به درستی نمی دانیم کی و چرا ساخته شده و دلیل خواندنش به این نام چیست؟

اکنون تعدادی از آثار کشف شده در محدوده گنبد سلطانیه را در این بخش به نمایش گذاشته اند تا بازدیدنمایندگان درک بهتری از شرایط بنا در روزگار شکوه آن پیدا نمایند. زیر تربت خانه سردابی واقع شده است که طبق یافته های باستان شناسان پیش از سایر بخش های گنبد ساخته شده است.

خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی، وزیر دانشمند ایلخانان مغول در کتاب جامع التواریخ می گوید که اولجایتو را پس از مرگ با جواهرات بسیار در این سردابه گنبد دفن کردند اما تا به امروز کوچک ترین نشانی از گور او به دست نیامده است. طبقه دوم بنا متشکل از هشت ایوان تو در تو است.

این ایوان ها سراسر بنا را دور می زنند و هرکدام از آنها سه دهانه قوسی شکل و کاشی کاری شده دارند. طبقه سوم نیز شامل گنبد و هشت مناره است که البته اغلب مناره ها در طول زمان فروریخته اند و در سال های اخیر در حال بازسازی هستند.

نمای بیرونی گنبد سلطانیه ساده و درونش پوشیده از تزیینات گوناگون است. در اینجا چند هزار متر مربع کاشی کاری، آجرکاری، حجاری، گچ بری و تلفیق آجر و کاشی چشم هر بیننده ای را به خود خیره می سازد.

برج قابوس آرامگاه احتمالی قابوس بن وشمگیر

در مرکز شهر گنبد کاووس، روی تپه ای نه چندان بلند، برج بلندی سربرافراشته است که آن را برج قابوس می خوانند و شهر گنبد نام خود را از آن گرفته است.

این گنبد را بیش از هزار سال پیش، قابوس بن و شمگیر امیر سلسله آل زیار ساخته است.

معروفیت او در تاریخ ایران از آن روست که سیاستمداری فرهنگ دوست و فرهنگ پرور و ادیبی توانا به شمار می رود. او به فارسی و عربی اشعار فصیح می گفت و دربارش همیشه جایگاه شاعران و ادیبان و دانشمندان بود.

ابوریحان بیرونی از جمله کسانی بود که مدتی را در درگاه قابوس به سرآورد و کتاب آثارالباقیه عن القرون الخالیه (آثار برجای مانده از سده های گذشته) را به او پیشکش کرد. ابن سینا، فیلسوف شیعه مذهب هم که از تعقیب سلطان محمود غزنوی - دشمن فیلسوفان و شیعیان - می گریخت، رو به درگاه قابوس آورد اما زمانی به گرگان رسید که او درگذشته بود.

این ویژگی بعدها در نواده او کیکاووس بن اسکندر بن قابوس، ملقب به عنصرالمعالی نیز متبلور شد. او که همانند پدر بزرگ خود اهل فرهنگ و ادب بود، مجموعه پندهای خویش به فرزندش گیلانشاه را در کتابی به نام قابوس نامه گرد آورد.

این کتاب به عنوان یکی از نمونه های برجسته نثر فارسی در سده پنجم هجری قمری بازتابنده نگاه سیاستمداران ایرانی به شیوه مطلوب حکمرانی و تلقی آنان از مفهوم عدل و انصاف است.

برخی چنین پنداشته اند که برج قابوس، آرامگاه قابوس بن و شمگیر است یا دست کم برای چنین منظوری ساخته شده. اما کتیبه برج، آن را قصر عالی معرفی می نماید و در کاوش های باستان شناسی نیز هیچ قبری در آن جا به دست نیامده است. از این رو گمان می رود که این برج یک بنای یادمانی با کاربرد میل راهنما بوده است.

در عین حال، روشن نیست که اگر قابوس در این برج دفن نشده، در کجا به خاک سپرده شده است؟ برج قابوس با آجر و گچ به صورت یک استوانه مدور با 10 ترک ساخته شده و مقطع آن به صورت یک ستاره 10 پر است.

بر فرازش نیزیک گنبد مخروطی شکل واقع شده است. ارتفاع برج از پی بنا تا نوک گنبد 62.66 متر است. این بنا به سبب ارزش های تاریخی و معماری خود در لیست میراث فرهنگی دنیا به ثبت رسیده است.

کاشان آرامگاه شاه عباس اول

شاه عباس اول صفوی که 42 سال در ایران سلطنت کرد و دولت صفویه را به اوج قدرت و شکوه رساند، به تعبیری شاید بزرگ ترین فرمانروای تاریخ ایران پس از اسلام باشد.

او کسی است که مرکز ایران را از قزوین به اصفهان برد و میدان نقش دنیا را به کمک مشاوران خردمندی چون شیخ بهایی بنا کرد.

شاه عباس در زمستان سال 1038 هجری قمری در کاخ های عباس آباد بهشهر-که اکنون بقایای آن در لیست میراث فرهنگی دنیا ثبت شده است درگذشت.

پیکر او را به جای اینکه به اصفهان ببرند، به کاشان منتقل کردند و در بقعه باشکوه امامزاده حبیب بن موسی(ع) به خاک سپردند.

دلیل این بود که شاهان صفوی خود را از اعقاب این امامزاده جلیل القدر می دانستند و شاه عباس نیز در کتیبه بناهای تاریخی، خود را شاه عباس الموسوی الحسینی الصفوی معرفی نموده است.

اکنون در رواق جنوب غربی بقعه حبیب بن موسی (علیه السلام) سنگ سیاه رنگی به شکل مکعب مستطیل وجود دارد که روی آن هیچ نامی از شاه عباس برده نشده و فقط آیه الکرسی را به خط ثلث نوشته اند.

دزفول آرامگاه یعقوب لیث صفار

بعد از استیلای خلفای عباسی بر ایران و ظلم و ستمی که بر ایرانیان روا داشتند، یعقوب لیث صفار یکی از نخستین امیران ایرانی بود که کوشید قدرت آنان را به چالش بکشد و استقلال سیاسی ایران را اعاده کند.

یعقوب که از خطه سیستان برخاسته و مرکز حکومتش همانجا بود، پس از یک جنگ ناپیروز با خلیفه عباسی در خوزستان درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد.

آرامگاه او در روستای شاه آباد در 10 کیلومتری دزفول و در راستا جاده دزفول به شوشتر واقع شده است. در کنار این آرامگاه، بازمانده های شهر گندی شاپور دیده می شوند که از شهرهای مهم دوره ساسانی و جایگاه دانشگاه معروف گندی شاپور بود.

آرامگاه یعقوب مثل بسکمک دیگر از آرامگاه های تاریخی خوزستان- از جمله آرامگاه دانیال نبی در شوش-گنبدی مخروطی شکل دارد و تا دو دهه پیش دارای کتیبه ای به زبان عربی متضمن نام او بود.

با این حال، برخی از مردم منطقه، آرامگاه یعقوب را متعلق به یکی از امامزادگان می دانند که به هیچ وجه درست نیست و در این باره سند معتبری وجود ندارد.

آرامگاه یعقوب لیث با وجود اهمیت تاریخی و معماری در وضع بسیار نامناسبی واقع شده است.

اصفهان آرامگاه سلطان بخت آغا

در یکی از کوچه های منشعب از خیابان کمال الدین عبدالرزاق اصفهان آرامگاه باشکوهی واقع شده است که به رغم معماری زیبای خود، بسیار گمنام مانده است.

این آرامگاه متعلق به بانویی به نام سلطان بُخت آغا است.

او برادر زاده شاه شیخ ابواسحاق اینجو بود که در زمان حیات خواجه حافظ شیرازی بر بخش هایی از جنوب ایران و شهر شیراز فرمان می راند و چون شاهی نیکوکار و خوش کردار بود، حافظ برافتادن او را با اندوه با حسرت یاد می نماید و می گوید: راستی خاتم فیروزه بواسحاقی/ خوش درخشید ولی دولت مستعجل بود به هر روی، سلطان بخت آغا پس از شکست و قتل عمویش به دست سلطان محمود آل مظفر از روی اجبار به عقد او عایدی اما تصمیم گرفت که با دسیسه چینی و اختلاف افکنی، انتقام عمویش را از شاه آل مظفر بگیرد.

منتها در این راه پیروز نشد، زیرا سلطان محمود به نقشه او پی برد و دستور قتلش را صادر کرد. آرامگاه زیبا و باشکوهی که اکنون در محله دردشت اصفهان واقع شده است، محل دفن همین بانوست که مدتی پس از مرگ او و با تصرف اصفهان از طریق طرفدارانش، بر مزارش برپا شده است. این بنا یک گنبد کوچک و ظریف و دو مناره دارد که رأس یکی از آنها در طول زمان فروریخته است.

ابرکوه آرامگاه شمس الدوله هزاراسپ

بیرون از شهر ابرکوه - از توابع استان یزد - بر فراز کوهی نه چندان بلند، برج سنگی زیبایی به چشم می خورد که آن را گنبد عالی می خوانند و چنان که از نامش پیداست، یکی از عالی ترین بناهای تاریخی موجود در شهر ابرکوه است.

این بنا که از سنگ و ساروج ساخته شده، بیش از هزار سال قدمت دارد و با وجودی که روی یک صخره بلند قرار گرفته، چنان محکم ساخته شده که از گزند باد و باران در امان مانده و زیبایی اولیه خود را به خوبی حفظ نموده است.

معماری گنبد عالی که به صورت یک برج هشت گوش با گنبدی کم خیز ساخته شده، بیننده را به یاد برج های شمال ایران مانند برج قابوس یا میل رادکان می اندازد و خلاصه شباهت چندانی با بناهای کویری ندارد.

دلیل هم این است که اینجا مزار یکی از امیران خاندان دیلمی به نام امیر شمس الدوله ابی علی هزار اسپ است که خاستگاه شان سواحل شمالی ایران بود و این گنبد را نیز به سبک و سیاق همان حوالی بنا کردند.

منبع: سایت ایران ناز

fungroups.ir: گروه سرگرمی، مجله و انجمن سرگرمی

namit.ir: نامیت | مجله بازاریابی و مدیریت بازار