احیای نوعی برداشت ایجابی از آثار کانت، نگاهی نو به فلسفه دین یک متفکر - مهسان بلاگ

نویسنده کتاب به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا دین، نقشی سازنده و مهم در نظام فلسفی کانت ایفا می ­کند یا اینکه تنها مسئله ای فرعی است؟ موضوعی که از دیرباز مورد اهتمام کانت­ پژوهان بوده است. آنها اگرچه رویکرد یکسانی در تفسیر مدعیات الاهیاتی و دینی کانت نداشته­ اند، اما عموماً با تمرکز بر محتوای نقد عقل محض و نتیجه طبیعی آن که همانا نفی امکان معرفت نظری به خداست، تأثیر او را بر این حوزه منفی برآورد نموده ­اند. با وجود این، ازحدود سه دهه گذشته، در کشورهای انگلیسی زبان، موج تفسیری جدیدی ظهور نموده که سعی در به چالش کشیدن این نگاه رایج دارد. هواداران این موج جدید(تفاسیر ایجابی)، برخلاف هواداران تفاسیر سنتی، دیدگاه و یا حتی روش واحدی در مطالعه آثار کانت ندارند، اما همگی بر این واقعیت متفق­اند که آنالیز نظام­مند وهمه جانبه آثار کانت، اعم از فلسفی و غیر فلسفی، برای به دست آوردن دیدگاه واقعی او درباره دین و الاهیات ضروری است. آنان بر تجربه عرفانی و معرفت پیشین به خدا تأکید دارند و نشان داده اند برخلاف برداشت های تحول گرایانه رایج، دین کانت صرفاً همان اخلاق نیست.

نویسنده در این کتاب به آنالیز نتیجه مشترک کوشش ­های تفسیری کانت پژوهان پرداخته است. جریان تفسیری رایج که توسط کانت پژوهان مطرحی چون استفن پامکوییست و کریس ال. فایرستون رهبری می گردد، بر تجربه عرفانی و معرفت پیشین به خدا تأکید دارد و نشان داده است که برخلاف برداشت های تحول گرایانه رایج، دین کانت مساوی با اخلاق نیست. در سایه آنالیز های سیستماتیک و نظرمند این دانشمندان، آثاری چون دین در حدود عقل محض، رؤیاهای یک بیننده ارواح، اثر منتشر شده بعد از مرگ و ... بار دیگر مورد توجه و بازخوانی قرار گرفته اند. مبتنی بر این مطالعات، کانت با بسیاری از آموزه های مهم مسیحی، چون فیض، نزدیکی ملکوت خدا و اهمیت کلیسا، همدل است.

این کتاب کوششی مجدانه در راستای احیای نوعی برداشت ایجابی از آثار کانت به شمار می آید که علی رغم مهجور و مغفول ماندن در طول سالیان متمادی امروزه بیش از هر زمان دیگر مورد توجه کانت پژوهان و الاهی دانان واقع شده است. از دیدگاه پامکوئیست و همفکران او بازخوانی آثار کانت نشان خواهد داد که دیدگاه های او به جای ویران کردن مبانی الاهیات مسیحی و شعائر دینی، تنها به نوعی اصلاح در آن منجر خواهد شد. کتاب نگاهی نو به فلسفه دین کانت، کوشش های تفسیری مفسران موج جدید در طول چند دهه را جمع آوری نموده و می کوشد تا آنها را به صورت جریان و رویکرد تفسیری در عرض تفاسیر موجود دیگر عرضه کند.

کانت فیلسوفی است که کمتر حوزه ای از حوزه های اندیشه، از افکارش تأثیر نپذیرفته باشد. این تأثیر تا حد زیادی مبتنی بر تفسیری است که از دیدگاه های او اجرا شده است. دین و الاهیات نیز از این قاعده مستثنی نیستند. تفاسیر رایج از فلسفه دین کانت علی رغم اختلافاتی که دارند، همگی در اینکه تأثیر کانت را بر این حوزه منفی برآورد می نمایند، اتفاق نظر دارند. این تفاسیر سلبی، به نوبه خود دستمایه دیدگاه های افراطی دو قرن بعد در این حوزه بوده است. اما این تمام ماجرا نیست. موج جدید تفسیری با اصرار، دیدگاه های رایج را به چالش کشیده است.

این اثر از گرایش تفسیری خاصی جانبداری نمی کند، بلکه می کوشد تا کانت پژوهان و محققان این حوزه را از خواب جزم اندیشی بیدار کند، آثار کانت گسترده، سخت و نظام مندند. به دست آوردن دیدگاه نهایی کانت در حوزه دین (مانند سایر حوزه ها) در گروه رهایی از پیش فرض ها و انتظارات قبلی است. در صورت تضعیف تفاسیر رایج از کانت یا اثبات دیدگاه و رویکرد مثبت او به دین و الاهیات، دیدنداران (چنانکه پاسترناک تذکر داده است) همپیمانی قدرتمند خواهند یافت.

کتاب نگاهی نو به فلسفه دین کانت تألیف مصطفی صالحی اردکانی، در 334 صفحه با قیمت 60 هزارتومان با همکاری انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب منتشر شده است.

tani-buy.ir: مجله تانی بای، مقالات اقتصادی و کسب و کار

bigkurosh.ir: مجله کوروش بزرگ، وبلاگ خبری، تاریخی و تحلیلی