جنگل حرا تیاب در استان هرمزگان، عکس - مهسان بلاگ

معرفی جنگلهای حـرا

گیاهان حـرا در دوره ائوسن و الیگوسن در حدود 30تا 40 میلیون سال پیش به وجود آمده و در مناطق گرمسیری در اطراف اقیانوس هند ، آرام ،اطلس و نواحی گرمسیری آمریکا، مکزیک و جنوب شرقی آفریقا ، استرالیا ، زلاندنو و آسیای شرقی گسترش دارند .

درخت حرا گونه ای است از جنسAricennia و تیره Rerbenaceae بومی بخش وسیعی از سواحل استرالیا و اقیانوس هند از جاوه تا فیلیپین و بخشهایی از سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان است .

در ایران به اسامی متفاوت از قبیل حرا ، تمر ، تن ، شوری ، شوره ، تیمار ، کرم و کرنا نامیده می شود. برگهای حرا متقابل ، چرمی و پهن و دراز ، بیضی تا تخم مرغی کامل در قاعده باریک و منحنی به دمبرگ کوتاه ، در سطح فوقانی سبز تیره ، در سطح پشتی سفید و تقریباً پنبه ای است . گلهای حرا کوچک بر ، رنگ زرد روشن و گل آزین آن کوتاه و خوشه ای متراکم بوده که در ایران از اسفند تا اردیبهشت ظاهر می شود .

درختان حرا اکوسیستمی ماندآبی از اجتماعات ساحلی مناطق حاره هستند که مانگرو نیز به آنها اطلاق می شود . در هنگام مـد تنها تاج درختان بالاتر از آب شور دریا دیده می شود.

و بقیه اندامهای درختان در زیر آب از دید پنهان است فقط به هنگام جزر می توان قسمتهای زیر تاج ، ساقه و ریشه های تنفسی درختان را دید .

جنگلهای مانگرو به خوبی قادرند در آب شور رشد نمایند . مانگروها گیاهان گلدار خشکی زی هستند که به علت عدم توانایی در رقابت با سایر گیاهان در خشکی دوباره به سوی دریا روی آورده اند و با تحمل شرایط سخت زیستی حدفاصل دریا و خشکی بلامنازع در این منطقه چیره شده اند .

در گستره تحت اشتغال این جنگلها کمتر گیاهی قادر به رقابت با آنه است .

مانگرو گیاهانی هستند که یک پله یا دو پله بصورت درخت یا درختچه در آمده و شاخه های اصلی و فرعی زیادی را فراوری می نماید . و دارای صفات مشترکی به توضیح ذیل هستند :

1. همگی در نواحی گرمسیری زندگی می نمایند.

2. دارای شاخ و برگ ضخیم هستند .

3. فرم ریشه آنها دارای حالت خاص خود می باشد .

4. در مقابل شوری خاک و نوسانهای درجه حرارت مقاوم هستند .

زیستگاه حرا

این گیاه در اراضی مردابی با خاک شور در جزر و مد دریا ، سِمت رودخانه ها مستقر بوده و در برخی نقاط به صورت جوامعی انبوه دیده می شود .

درخت مانگرو

شرایط مانگروها

گیاهان به دلیل داشتن ارزشهای گوناگون و از نظر مصارف مختلف برای انسان و سایر موجودات زنده همجوار مورد تهاجم بوده و تا به امروز در زمینه حفاظت و بهره برداری اصولی و گسترش محدوده این گیاهان با ارزش کوشش عمده ای صورت نگرفته است . در بیشتر نقاط ساحلی و اراضی ماندابی که این جوامع حضور دارند به خاطر آماده بودن شرایط رویشگاهی استقرار آنها مهیا است ، که پس از آنالیز های لازم می توان اقدام به زیر کشت بردن این گونه اراضی نمود تا از مزایای این دسته از گیاهان بهره کافی برد.

ساختار اکولوژیک مانگروها

اکوسیستمهای مانگرو اجتماعات گیاهی منحصر به فردی هستند که برای گونه ای بیشماری از بی مهرگان تا مهره داران خشکی زی و آبزی زیستگاهی یگانه و منسجم فراهم می نمایند .بستر این جنگلها از دو بخش تشکیل شده است . بخشی که در اشتغال اهبوه سیستم ریشه دوانی مانگروها قرار گرفته است به نام بخش سخت تحت الرض نامیده می شود . بخش دیگر کفه های گلی است .گستره نرم تحت الارض بستر رویشگاه را به وجود می آورد . در هر یک از بخشهای فوق جانداران دریایی ویژه ای زندگی می نمایند . در این میان اجتماعات جانوری مانگروها ، نرمتنان ، سخت پوستان ، ماهیان گروههای بسیار بارزی هستند . از جمله سخت پوستان موجود میگوهای گونه حفار و کاوشگر مثل میگوی صورتی را می توان نام برد.

جنگلهای حرا جایگاهی امن برای لاروها

از آنجا که میگوی صورتی جزء گونه های حضار محسوب می شود ، با هنگام ورود به اکوسیستم جنگلهای حرا ،با حفاری بستر نرم در این منطقه ، جایگاه امنی را برای تخمها و پس لاروهی موجود به وجود می آورد.

جنگلهای حرا محل تغذیه لاروها

درختان حرا از اصلی ترین فراوری نمایندگان مواد آلی محیط خود بوده و نقش بسیار مهمی در تداوم فعالی پلانکتونها و فیتوپلانکتونهای دریایی را به عهده دارند . این ذرات به نوبه خود تامین نماینده مواد غذایی آبزیان بالاخص میگو می باشند . جزر و مد مواد غذایی را از دریا ربوده و به درون مانگروها حمل نموده و برعکس مواد درون مانگروها را خارج می نمایند .

به طور کلی مواد معدنی حمل شده به وسیله رسوبات موجود در اکوسیستمهای اطراف به عرصه جنگلهای حرا پس از تجزیه ، تحول و تبدیل آن به مواد غذایی آلی ، مقداری از آنها در جنگلها باقی مانده و باقی مانده به دریا منتقل می شود .که بخشی از آنبه وسیله موجودات زنده داخل جنگل مصرف می شود به عبارت دیگر خاکهای بافت نرم غنی از املاح معدنی بوجود می آید که به سبب رشد انواع و اقسام موجودات زنده گشته و در نتیجه مواد غذایی آلی در این اکوسیستم در حالت غنا باقی می ماند.

خصوصیات آب در جنگلهای حرا

آب در این اکوسیستمها بالاترین کیفیت از نظر مواد غذایی و همچنین خواص فیزیکوشیمیایی است که جزر و مد نقش مهمی در این زمینه ایفا می نماید .

جزر ومد باعث جابجای و انتقال آب از دریا به این اکوسیستم و بالعکس می شود که باعث تعدیل شوری شده در مناطقی که در صد تبخیر بالا است از رسیدن شوری به سطح مد اور جلوگیری می نماید .

از طرفی چون جنگلهای حرا شور پسند هستند مقدار زیادی نمک را از آب دریا گرفته و در خود ذخیره می نماید که این امر باعث کاهش شوری می شود . جزر و مد همچنین در تعدیل دما نیز موثر است بدین نحو که با حرکات مستمر خود باعث جابجایی آب بستر و سطح آب می شود که در مجموع آب و احیاناً مواد سمی حاصل از تجزیه آبزیان به سطح آب منتقل

می شود و از این طریق دما نیز کاهش می یابد .

ریشه درختان حرا ، خود به عنوان یک صافی عمل نموده و املاح مضر را در آب جذب و به واسطه داشتن نمک فراوان در خود آنها را به شکل غیر سمی در می آورد که از این طریق یاری شایانی به زندگی آبزیان موجود در این اکوسیستمها می نماید .

بطور کلی می توان گفت ، آب موجود در این اکوسیستمها سرشار از مواد غذایی و از نظر فیزیکوشیمیایی در بالاترین کیفیت ممکن بوده و این سبب شده تا آبزیان برای تخم ریزی و رشد نوزادان خود که حساسترین مرحله رشد محسوب می شود این اکوسیستمها را برگزیده

و برای بقای نسل خود به اینجا پناه ببرند .

اهمیت گیاهان مانگرو

1. چوب

سوخت : متأسفانه مهمترین استفاده مانگروها به عنوان سوخت سلولزی می باشد ، چرا که در اراضی ساحلی تنها مانگروها هستند که شرایط سخت محیط را تحمل نموده و مستقر شده اند .

ارزش حرارتی چوب مانگروها 4000 تا 4300 کیلو کالری در هر کیلو گرم برآورد شده است .

تغذیه دام : در حوزه رویش جنگلهای حرا در استان هرمزگان هرس سرشاخه ها جهت تعلیف دام به خصوص شتر متداول می باشد.

مصالح ساختمانی : از چوب این درختان در مصالح ساختمانی نیز استفاده می شود چون با استحکام بوده و در برابر حمله موریانه مقاوم می باشد .

نقوش و نگار : چوب این گیاه خوش نقش است و خاصیت جلاپذیری خوبی دارد و برای ساخت میز ، جایگاه مبلی و پارکت استفاده می شود .

پوست و برگ : از پوست و برگ برخی از گونه های مانگرو تانن به دست می آید . تانن ماده ای است که در صنعت کاربرد دارد . برگ و سرشاخه های مانگرو دارای مواد غذایی سرشار برای تغذیه دام است .

2. حفاظت از سواحل دریا

از ارزش های این گونه گیاهی این است که با کاشت آن در اراضی ساحلی و خورها می توان در برابر طغیان دریا نوعی حفاظ طبیعی به وجود آورد . این جنگلها ضمن کاهش خسارات ناشی از امواج و طوفانهای سخت موجب استقرار خاک محیط اطراف نیز می شود.

3. محصولات غذایی

گونه بومی حرا در استان هرمزگان با نام AVICENNIA MARINA می باشد محل زیست این گونه در استان هرمزگان مردابهای سواحل خلیج فارس و دریای عمان در بندرعباس ، بندر لنگه ، بندرخمیر ، بندر جاسک و درجزیره قشم در مجاورت بندر لافت می باشد . حرا در جزیره قشم تشکیل توده های جنگلی و پارکهای دریایی را داده است .

این گونه اغلب به صورت جنگلهای تخریب یافته و یا درختچه های کوچک می باشند.

از آنجا که این جامعه گیاهی در طی سالیان دراز تأمین نماینده بخشی از نیازهای اهالی سواحل خلیج فارس بوده ، همیشه مورد بهره برداری نادرست قرار گرفته و از این جهت در معرض خطر نابودی است .

به دلیل اهمیت اقتصاذی و اکولوژیک این گونه به جا است که رویشگاههای آن بیش از این با پیش آگاهی ها و اطلاع رسانی و کنترل ، حفاظت و حمایت شود.

نمونه خوب و تیپیک جنگل های حرا از نظر انبوهی و وسعت در حال حاضر در تنگه خوران واقع در مجاورت لافت (جزیره قشم)قرار گرفته است . این جنگل باتو جه به بهره برداری شدید هنوز از تراکم خوبی برخوردار است .

جنگل های حـرا در سالهای اخیر ارزش زیست محیطی آن کاهش یافته که عزم ملی و همت عزیزان متعهد ومتخصص ، مدیر و کارشناس را در راه احیاء و توسعه آن طلب می نماید.

پراکنش گیاهی جنگلهای حـرا

1. جنگل های حرا جزیره قشم واقع در قسمت شمال غربی از بندر لافت تا کوزان همچنین در دهانه ورودی رودخانه مهران به خلیج فارس در بندر خمیر در سطحی معادل 12500 هکتار.

2. جنگلهای مصب رودخانه شور و حسن لنگی واقع در شرق بندرعباس ، منطقه کولقان به وسعت 5/1162 هکتار .

3. مصب دهانه ورودی رودخانه میناب واقع در بندر تیاب سطحی در حدود 5850 هکتار از جنگل های حـرا را پوشانده است .

4. مصب رودخانه های گز ، حیوی و بریزگ که در حال حاضر قسمت عظیمی از جنگل آن از بین رفته است ، منحصراً در قسمت غرب بندر سیریک همراه گونه گیاهی چندل وجود دارد .

5. غرب بندر جاسک ، در دهانه رودخانه جاسک به دریای عمان مساحتی معادل 1000 هکتار زیر پوشش جنگلهای حـرا می باشد

6. مصب رودخانه جگین در محل تلاقی با دریای عمان نیز دیده می شود.

7. ماندآبهای رودخانه ای که بر اثر بهره برداری بی رویه رو به تخریب است .

برنامه ریزی جهت توسعه و کشت حرا

با توجه به اهمیت همه جانبه و بهره برداری چند منظوره از این گیاه و اثرات مالی ، اجتماعی و اکولوژیکی توده های جنگلی و پرورش آبزیان ایجاب می نماید با مشارکت فعال مردم با اتکا به دانش بومی و سنن در احیاء پوشش گیاهی کوشید.

توسعه جنگلهای مانگرو به لحاظ ارزشهای غیر قابل انکار بسیار حائز اهمیت است . این گیاه در پرورش تلفیقی جنگل و آبزیان ، منبع درآمد اهالی منطقه ، ارزشهای زیست محیطی ، میراث تاریخ طبیعی و جاذبه های گردشگری و ذخائر بیوسفری و ژنتیکی نقش بسزایی دارد.

تورهای دور زمین: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور لحظه آخری، تور ارزان، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه