خبرنگاران خشکسالی و ضرورت مدیریت مصرف آب در گلستان - مهسان بلاگ

تصور کم آبی یا وقوع خشکسالی در استان شمالی گلستان شاید برای ساکنان نواحی خشک و کم باران کشور سخت باشد اما واقعیت آن است که دو سوم مساحت حدود 21 هزار کیلومتر مربعی این استان را نواحی خشک و بیابانی تشکیل می دهد که حیات و معاش مردمان آن به شدت وابسته به نزولات آسمانی است.

اگرچه میانگین بارش نزولات آسمانی در گلستان 470 میلی متر اعلام شده اما این رقم در نواحی خشک و کم باران مناطق شمالی آن که بیشترین وسعت استان و اراضی زراعی آن را نیز تشکیل می دهند، به کمتر از 200 میلی متر می رسد.

به گفته نوربخش داداشی مدیرکل هواشناسی گلستان میانگین بارش در 6 ماه نخست سال آبی جاری (از اول مهر تا سرانجام اسفند 99) در 14 شهرستان استان 198.2 میلی متر بود که نسبت به مدت مشابه سال ماقبل 38 درصد کاهش یافته است.

مطابق آخرین اعلام سازمان هواشناسی گلستان حجم بارش ها از ابتدای سال آبی تا 15 اردیبهشت امسال قریب به 215 میلی متر بوده که در مقایسه بامدت مشابه سال قبل و نیز دوره بلندمدت حدود 40 درصد کمتر است.

کاهش بارش ها در سال آبی جاری که سبب افت سطح آب سفره های زیرزمینی و نیز حجم ذخیره آب در پشت سدهای گلستان شده سایه سنگین خشکسالی از نوع متوسط یا شدید را بر سر این استان انداخته و زنگ خطر آن را به صدا درآورده است که به اعتقاد کارشناسان، مدیریت مصرف آب در دو بخش شرب و کشاورزی به عنوان بهترین راه حل مقابله با شرایط ایجاد شده باید مورد توجه مردم به ویژه کشاورزان قرار گیرد.

مدیریت مصرف آب در بخش شرب

مدیریت مصرف آب در بخش شرب باتوجه به اینکه کمتر از 9 درصد منابع آبی گلستان در این بخش مصرف می گردد شاید به تنهایی برای گذر از شرایط کم آبی و خشکسالی حداقل 6 ماه آینده کافی نباشد اما نباید نسبت به مصارف بی رویه بعضی مشترکان در این بخش بی تفاوت بود چراکه به گفته مدیرعامل آب و فاضلاب گلستان هم اکنون 39 درصد مشترکان این شرکت در 2 گروه پر و بد مصرف قرار دارند و به تنهایی 64 درصد آب شرب استان را مصرف می کنند.

بهزاد هرمزی 16 اردیبهشت امسال در نشست خبری اظهارداشت که مطابق شاخص وزارت نیرو و نیز الگوی مصرف آب، هم اکنون 12 درصد مشترکان شرکت آب و فاضلاب گلستان بین صفر تا پنج مترمکعب (کم مصرف)، 49 درصد بین پنج تا 15 مترمکعب (خوش مصرف)، 36 درصد بین 15 تا 30 مترمکعب (پرمصرف) و 3 درصد بیش از 30 مترمکعب (بدمصرف) آب مصرف می کنند.

وی گفت: درصورتی که مشترکین پرمصرف و بدمصرف شرکت آب و فاضلاب گلستان تنها 15 درصد در مصرف آب صرفه جویی کنند بخش قابل توجهی از مشکل کمبود آب شرب این استان شمالی بویژه در فصل تابستان برطرف خواهد شد.

هرمزی بابیان اینکه گلستان با کمبود آب شرب به میزان روزانه هزار و 500 لیتر بر ثانیه روبرو است، اضافه نمود: کاهش بارش های سال آبی جاری و مصرف بی رویه آب، احتمال خشکسالی در تابستان امسال را دو چندان نموده است بنابراین صرفه جویی و مدیریت مصرف آب برای گذر از شرایط امسال، لازم است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب گلستان ادامه داد: هم اکنون 98 درصد منابع آب شرب استان از چاه ها و منابع آب زیرزمینی تامین می گردد که به سبب کاهش بارش های سال آبی جاری و نیز استفاده بی رویه آب در بخش کشاورزی، آب دهی آنها 15 تا 20 درصد کاهش یافته و تامین آب از این منابع را نیز با مشکل روبرو نموده است.

وی بابیان اینکه گلستان 35 هزار حلقه چاه آب دارد که 13 هزار حلقه آن غیرمجاز است، گفت: از مجموع چاه های مجاز و غیرمجاز استان، تنها 600 حلقه آن برای تامین آب شرب مردم گلستان و بقیه در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند.

هرمزی اضافه نمود: با اینکه گلستان مستعد کشت شالی نیست و تنها در 15 هزار هکتار از اراضی نسق استان می توان برنج کاشت اما سال گذشته براساس آمارهای موجود حدود صد هزار هکتار از اراضی این استان شمالی زیر کشت شالی رفت و آب زیادی برای این محصول مورد مصرف کشاورزان نهاده شد.

وی توضیح داد: هر چند کشت شالی به علت قیمت محصول برنج سود خوبی دارد اما این سود به قیمت از دست دادن منابع آبی است و اکنون شاهد فرونشست زمین در بعضی مناطق دشت گرگان هستیم.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب گلستان در این نشست درباره شرایط آب شرب مناطق روستایی نیز گفت: هم اکنون 72 درصد روستاهای استان از آب شرب بهره مند هستند و به 74 روستا به صورت سیار آبرسانی می گردد.

هرمزی، اعتبار مورد احتیاج برای آبرسانی به روستاهای فاقد آب شرب گلستان را 20 هزار میلیارد ریال گفت و اضافه نمود: در صورت تامین بخشی از این منابع از محل صندوق توسعه ملی، می توان آب شرب 40 روستا را تا سرانجام امسال تامین کرد.

هرمزی ابراز امیدواری کرد که با آب گیری سد نرماب چهل چای مینودشت تا سرانجام فصل جاری بخش قابل توجهی از مشکل تامین آب شرب شهرستان های شرق گلستان و 138 روستای این منطقه برطرف گردد ضمن اینکه با احداث سد شصت کلا و ایجاد آب شیرین کن در سواحل خزر می توان تا حدودی مشکل کمبود آب شرب اهالی این استان شمالی را نیز برطرف نمود.

هرمزی اظهارداشت: با توجه به شرایط بد بارندگی و برداشت بی رویه از منابع آبی، اگر امسال مدیریت مصرف آب توسط مردم صورت نگیرد هم در حوزه کشاورزی و هم در تامین آب شرب با مشکلاتی زیادی روبرو خواهیم بود.

مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی

برای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی که حدود 90 درصد منابع آبی استان اعم از زیرزمینی و سطحی را مصرف می کنند، شرایط سخت تر است و می طلبد تا متولیان این بخش و بهره برداران آن با مدیریت و برنامه ریزی صحیح همکاری بیشتری داشته باشند.

برای پی بردن به اهمیت موضوع کم آبی و خشکسالی امسال در گلستان که افزون بر 670 هزار هکتار اراضی زراعی و باغی دارد و تاثیر آن بر زراعت پاییزه این استان، سخنان معاون بهبود فراوریات گیاهی جهادکشاورزی قابل تامل است.

محمدرضا عباسی به خبرنگاران گفت که به دلیل کاهش 40 درصدی بارش ها در سال زراعی جاری (پاییز و زمستان 99) و چند مرحله سرما و یخبندان پارسال، 126 هزار و 168 هکتار از مزارع گندم، جو، کلزا و چغندرقند استان دچار خسارت و کاهش فراوری به مقدار 630 هزار تن شد.

وی اظهارداشت: درسال زارعی جاری سطح ابلاغی کشت زراعت پاییزه گلستان در مجموع 537 هزار و 264 هکتار بود که از این میزان 526 هزار و 461 هکتار گندم، جو، دانه روغنی کلزا و چغندرقند کشت شد و به سبب کاهش بارش ها در زمان کشت و پس از آن، 478 هزار و 871 هکتار به مرحله سطح سبز رسید.

وی اضافه نمود: به سبب استمرار کاهش بارش ها در پاییز و زمستان پارسال و نیز چند مرحله سرما و یخبندان در مجموع 126 هزار و 168 هکتار از مزارع گندم، جو، کلزا و چغندرقند گلستان دچار خسارت شد که بیشترین خسارت مربوط به مزارع گندم به مقدار تقریبی 80 هزار هکتار و سپس جو به مقدار 34 هزار هکتار بود.

عباسی اضافه نمود: مطابق اعلام سازمان هواشناسی حجم بارش ها درسال آبی امسال یعنی از مهر 99 تا 15 اردیبهشت امسال در گلستان حدود 215 میلی متر بود که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل و نیز دوره بلندمدت حدود 40 درصد کاهش داشت.

با استناد به سخنان این مقام مسوول در جهادکشاورزی گلستان مبنی بر کاهش 630 هزار تن محصولات پاییزه استان اگر هر کیلوگرم از این محصولات را فقط 50 هزار ریال محاسبه نماییم رقمی معادل 31 هزار و 500 میلیارد به کشاورزان خسارت وارد می گردد.

با این حال معاون بهبود فراوریات گیاهی جهادکشاورزی گلستان معتقد است که براساس پیش بینی هواشناسی و استمرار کاهش بارش ها در چند ماه آینده، شاهد وقوع خشکسالی از نوع متوسط تا شدید در این استان هستیم.

عباسی اما برای مدیریت شرایط کم آبی و خشکسالی امسال توصیه هایی به کشاورزان گلستانی داشت که مهمترین آن انتخاب نوع زراعت و سطح کشت متناب با منابع آبی قابل دسترسی، محدود کردن سطح کشت زراعت ها با احتیاج آبی بالا مانند شالی و ذرت و کاشت زراعت ها با احتیاج آبی پایین مانند پنبه، سویا، آفتابگردان و کنجد بود.

وی گفت: کشاورزان باید از آتش زدن بقایای محصول قبلی (گندم، جو و کلزا) پرهیز و کشت مستقیم روی بقایای زراعت قبلی را برای حفظ رطوبت خاک انجام دهند ضمن اینکه در صورت امکان از سیستم های آبیاری نوین برای مدیریت منابع آب استفاده کنند.

عباسی، تغذیه کامل مزرعه قبل از کاشت با استفاده از کودهای پایه و بذرمال های زیستی، تغذیه کامل مزرعه بعد از کاشت با استفاده از کودهای آلی، زیستی، ریز مغذی ها و کودهای پتاس بالا و نیز بیمه کردن محصولات را از دیگر توصیه های خود به کشاورزان گلستانی در شرایط کم آبی و خشکسالی امسال ذکر کرد.

به اعتقاد کارشناسان برای مدیریت منابع آبی گلستان در شرایط کم آبی و خشکسالی پیش رو و جلوگیری از پیامدهای ناگوار آن، تنها با مدیریت مصرف در این بخش بویژه با اصلاح الگوی کش، اصلاح شیوه های آبیاری، نظارت بر چاه های آب مجاز و میزان برداشت از آن ها و برخورد با صاحبان چاه های آب غیرمجاز و پلمب آن ها می توان از شرایط فعلی گذر کرد.

اگرچه در بحث رعایت الگوی کشت (پرهیز از کشت زراعت با احتیاج آبی بالا و ضرورت کشت زراعت با احتیاج آبی پایین) توسط بهره برداران، متولیان جهادکشاورزی گلستان همه ساله توصیه های لازم را به کشاورزان می کنند اما شرایط مالی جامعه، تورم و گرانی و افزایش هزینه های فراوری سبب شده کشاورزان کمتر به این توصیه ها عمل کنند و می طلبد از راه حلهای ترویجی بهتر دراین بخش استفاده گردد.

در بخش اصلاح شیوه آبیاری که به اعتقاد کارشناسان مزایای زیادی از جمله کاهش و صرفه جویی در مصرف آب تا 60 درصد، جلوگیری از هدررفت آب و افزایش بهره وری تا 90 درصد، کاهش هزینه های کارگری، جلوگیری از رشد علف های هرز و افزایش فراوری در واحد سطح به همراه دارد با وجود اقدامات اجرا شده طی سه دهه گذشته بالاخص در دوران هشت سال دولت تدبیر و امید برای استفاده از سیستم های نوین آبیاری اما هنوز گلستان در ابتدای این راه واقع شده است.

درهمین پیوند مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی گلستان در گفت و گو با خبرنگار خبرنگاران با اشاره به ضرورت اجرای طرح های جدید برای کاهش و صرفه جویی در مصرف آب گفت که در راستای رسیدن به این هدف طی هشت سال گذشته حدود 40 هزار هکتار از اراضی گلستان به سامانه نوین آبیاری مجهز شد.

سیدمحسن کیاالحسینی اظهارداشت: طرح تجهیز مزارع گلستان به سامانه های نوین آبیاری از سال 69 شروع شد و در 31 سال اخیر 80 هزار و 262 هکتار از مزارع این استان شمالی به سامانه های نوین آبیاری مجهز گشت که حدود نیمی از آن مربوط به هشت سال گذشته بود.

به گفته وی با تجهیز این میزان از اراضی زراعی گلستان به سامانه های نوین آبیاری در مجموع 311 میلیون مترمکعب در مصرف منابع آب کشاورزی استان صرفه جویی شد.

وی یادآور شد که از ابتدای تجهیز مزارع دارای قابلیت گلستان به سامانه های نوین آبیاری در سال 69 تا سرانجام سال 91 در مجموع 40 هزار و 777 هکتار از مزارع این استان به شیوه های نوین آبیاری مجهز شد که حاصل آن صرفه جویی 179 میلیون متر مکعبی آب و از سال 92 تا سرانجام سال 99 در مجموع 39 هزار و 485 هکتار از مزارع گلستان به سامانه های نوین آبیاری مجهز شد که در نتیجه این اقدام 132 میلیون مترمکعب صرفه جویی آب انجام گشت.

وی توضیح داد: دولت تدبیر و امید برای تجهیز این مقدار اراضی زراعی گلستان به شیوه های نوین آبیاری که معادل تقریبی عملکرد 20 سال قبل دولت است، سه هزار و 64 میلیارد ریال یاری بلاعوض پرداخت کرد.

مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی گلستان، برنامه پیش بینی شده برای تجهیز مزارع این استان به شیوه های نوین آبیاری در امسال را 15 هزار هکتار گفت و ادامه داد: به طور متوسط دولت بابت اجرای هر هکتار سامانه آبیاری نوین که بین 300 تا 350 میلیون ریال هزینه دارد، 200 میلیون ریال یاری بلاعوض پرداخت می نماید.

کیاالحسینی همچنین وسعت اراضی دارای قابلیت اجرای سامانه های آبیاری نوین گلستان را 270 هزار هکتار گفت و از کشاورزان خواست با توجه به کمبود منابع آبی و بروز پدیده خشکسالی از یاری بلاعوض دولت برای تجهیز مزارع خود به سامانه های نوین آبیاری استفاده کنند.

چاه های مجاز و غیرمجاز آب در گلستان

اگر سخن مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب گلستان را بپذیریم که این استان درحال حاضر 35 هزار حلقه چاه آب در بخش کشاورزی دارد که 13 هزار حلقه آن غیرمجاز است، پر واضع است که این تعداد چاه مجاز و غیرمجاز سالانه صدها میلیون مترمکعب از آب سفره های زمینی را استحصال و به مصرف زراعت هایی مانند شالی می رسانند که سود حاصل از کشت این محصول با احتیاج آبی بالا نباید به قیمت از دست دادن منابع آبی حیاتی این استان شمالی و یا فرونشست زمین در بعضی مناطق دشتی آن انجام گیرد.

به هرحال کاهش بارش ها در سال آبی جاری و متعاقب آن کاهش یا افت سطح آب سفره های زیرزمینی و نیز حجم ذخیره آب در پشت سدهای گلستان سایه سنگین خشکسالی از نوع متوسط یا شدید را بر سر این استان انداخته و به اعتقاد کارشناسان بهترین راه حل برای مقابله با شرایط ایجاد شده، مدیریت مصرف آب در دو بخش شرب و کشاورزی است.

شعبان رسولی، مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی شرکت آب منطقه ای گلستان نیز در گفت و گو با خبرنگار خبرنگاران، حجم فعلی آب کل سدهای استان را 75 میلیون مترمکعب گفت و گفت: سال گذشته در همین مقطع زمانی 192 میلیون مترمکعب در پشت 14 سد و مخزن این استان شمالی ذخیره بود.

اقتصاد اصلی ساکنان گلستان بر پایه کشاورزی است و سالانه 5 میلیون و 403 هزار تن انواع محصولات کشاورزی در این استان که یک حدود 1.9 میلیون نفر جمعیت دارد، فراوری می گردد.

canadaro.ir: تور کانادا | مجله گردشگری و مسافرتی تور کانادا

chinaro.ir: تور چین ارزان قیمت، تور پکن، هانگزو، شانگهای، تور نوروز چین همگی را در این وبسایت بیابید.