داریوش اسدزاده به آرزویش نرسید - مهسان بلاگ

او یک سال قبل در گفت وگویی با ایسنا به بهانه بزرگداشتی که قرار بود در جشن خانه سینما برایش برگزار شود، از خاطرات و دلمشغولی ها و آروز ها و حسرت هایش گفته بود. اسدزاده آرزو نموده بود که ای کاش هنرمندانی که کارش را با آن ها آغاز نموده هنوز هم بودند، اما حالا خود او هم دیگر نیست.

به بهانه درگذشت این بازیگر اخرین مصاحبه اش را بازخوانی می شود:

داریوش اسدزاده از هنرمندان پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون در سال 1303 در کرمانشاه به جهان آمد، اما اصالتا تهرانی است. پدرش در ارتش کار می نموده و فرزند بزرگ خانواده بوده؛ دو برادر و دو خواهر دارد و در پنج سالگی از کرمانشاه به تهران می آید.

خانه سینما قرار است در جشن سینمای ایران فردا 2 شهریور ماه از این هنرمند پیشکسوت برای سال ها حضور و فعالیت در عرصه های هنری تقدیر کند؛ به همین بهانه به دیدار او در خانه اش رفتیم. آپارتمانی نسبتا قدیمی در محله قیطریه تهران.

با همسرش طاهره خاتون میرزایی تنها بود و مشغول نوشتن کتابی درباره تاریخ تئاتر در اتاقش؛ اتاقی نسبتا کوچک، اما پُر از کتاب و تقدیرنامه.

با داریوش اسدزاده درباره روز های ابتدایی حضورش در تئاتر و سینما صحبت کردیم، از سختی هایی که تا به امروز کشیده و آرزویش برای اینکه کاش هنرمندانی که کارش را با آن ها آغاز نموده هنوز هم بودند.

او جوانی را دورانی سخت و بدی می داند و معتقد است که کمتر کسی پیدا می شود که بتواند تصمیم درستی را برای آینده اش بگیرد.

در ادامه مشروح گفت وگوی ایسنا که در عصر یکی از روز های تابستان با این هنرمند انجام شد را می خوانید:

آقای اسدزاده، حدود 80 سال است که شما در سینما و تئاتر فعالیت می کنید، در روز های ابتدای کارتان، هیچوقت چنین روزی را پیش بینی می کردید؟

نه اصلا، در واقع هیچ کس نمی تواند آینده خود را پیش بینی کند. اما فکر نمی کردم تا به این اندازه در کار سینما و تئاتر پیشرفت کنیم با این وجود به نظرم هنوز هم کم است و جا دارد تا بیشتر از این جلو برویم.

شما فعالیت هنری خود را با تئاتر آغاز کردید...

بله. می توان گفت ما از پایه گذاران تئاتر ایران بودیم که از بین آن ها فقط من زنده هستم. به طور کلی من سینما را از سال 1327 و تئاتر را از سال 1320 آغاز کردم. از افرادی که در آن زمان کار را با هم آغاز کردیم، هیچ کدام فکرش را هم نمی کردیم که تا اینجا برسیم. زمانه خیلی فرق نموده است.

من در سال 1320 به هنرستان رفتم. علتش هم این بود که به کار تئاتر علاقه زیادی داشتم البته تئاتر حرفه ای را خیلی خوب نمی شناختم و آن را از سیاه بازی شناخته بودم. یادم است که پدرم من را برای تماشای سیاه بازی می برد و به این ترتیب این امر باعث علاقه و عشق من به تئاتر شد. وقتی هم که تحصیلاتم تمام شد و وارد هنرستان هنرپیشگی شدم پدرم خیلی با کارم مخالف بود، بالاخره با اصرار های پی در پی و با وجود ناراحتی او، کار را ادامه دادم و جزو هنرپیشه های پیروز روز هم شدم.

آن زمان وقتی از هنرستان بیرون آمدیم یگانه تئاتری بود به نام تماشاخانه تهران که وقتی سیدعلی نصر فوت کرد نام آنجا را تغییر دادند و به نام او گذاشتند. در ابتدا شاید 10 تا 15 نفر بودیم. کار های کوچک انجام می دادیم و به این ترتیب ما را محک می زدند. در آن زمان دو دسته شدیم. عده ای قراردادی بودیم که ما را محضر می بردند و از ما امضا می گرفتند و یک قرارداد یکساله با ما بسته می شد و مثل کارمند اداره به ما حقوق پرداخت می کردند. یک عده هم شب مُزد بودند. در آن زمان یعنی اوایل دهه 20 شرایط ما خوب بود، زیرا می دانستیم سر ماه حدودا 60 تومان حقوق به ما پرداخت می شود.

در تئاتر با افرادی مثل عبدالحسین نوشین و محمد علی جعفری و مصطفی اسکویی کار کردم. من 30 سال در تئاتر تهران ماندم. از سیاه لشگری آغاز کردم تا کارگردانی و نویسندگی هم پیش رفتم. در ابتدا دکور را رنگ می کردیم، زمین صحنه را هم تمیز می کردیم و هر کاری از دستمان بر می آمد انجام می دادیم. در واقع بعد از ظهر ها سر تمرین می رفتیم، شب هم بعد از اجرا دکور را می ساختیم و در این راستا عشق بود که ما را به انجام این کار وا می داشت.

به هر جهت کار را از اینجا آغاز کردیم و از هنرپیشه های اول آن زمان بودیم. تا سال 1327 که کار سینما برای من آغاز شد. در همان سال 27؛ دو کار انجام دادم که هم کارگردان و هم فیلمبردار از اقلیت های مذهبی بودند. آخرین سینمایی من هم فیلمی به کارگردانی بهمن فرمان آرا بود و پیش از آن هم 50 کیلو آلبالو را بازی نموده بودم.

قطعا رسیدن به جایگاهی در هنر کار سختی است و احتیاج به مرارت ها دارد، شما چگونه این مراحل را گذراندید؟

همانطور که گفتم پدرم مخالف کار من بود درست هم می گفت، اما ما جوان بودیم و نمی توانستیم آینده را پیش بینی کنیم، ضمناً به هنر هم عشق داشتیم. یک بار به تئاترم دعوتش کردم، اما خوشش نیامد و سری تکان داد و رفت. تا جایی که می توانست جلوی من را می گرفت، اما عشق من به این کار بیشتر بود و یک بار هم به همین دلیل از خانه بیرونم کرد. من کار اداری هم داشتم و در وزارت دارایی کار می کردم، پست حساس و مهمی بود و همزمان با آن در تئاتر هم بودم. جوانی دوران بدی است، افراد کمی پیدا می شوند که بتوانند در آن زمان راهشان را درست انتخاب نمایند.

من ویالون هم می زدم و به مدرسه موسیقی کشور رفتم، اما علاقه ام به تئاتر بیشتر بود و البته که پدرم می گفت تو میخواهی مطرب شوی؟ به همین دلیل ویالونم را شکست. در واقع داستان اینگونه بود که روزی پدرم خانه نبود و داشتم تمرین می کردم. متوجه نشدم که به خانه آمده است، وقتی من را دید جلو آمد و همان شد که از خانه بیرونم کرد و برای مدتی خانه عمویم ماندم.

به شهرت هم فکر می کردید؟

نه. البته چیز خوبی هم نیست. از دور جالب به نظر می رسد، اما بعدش اذیت نماینده است.

آخرین باری که روی صحنه، تئاتر اجرا کردید به چه زمانی برمی شود؟

آخرین حضورم روی صحنه تئاتر بر می شود به پیش از انقلاب و از آن زمان به بعد دیگر در نمایشی بازی نکردم. 10 سال ایران نبودم و وقتی هم که برگشتم دیگر تئاتر بازی نکردم و در سینما مشغول شدم البته قبل از آن هم در سینما بازی نموده بودم، اما بعد از برگشتم دیگر روی صحنه نرفتم، اما همچنان نام من در تئاتر هم هست.

شما در این مدت در فیلم های سینمایی یا حتی سریال ها، هر چند در نقش های کوتاه، حضور داشتید و بازی کردید، ولی چرا تئاتر را که تخصص شما هم در آن بود ادامه ندادید؟ آیا علت خاصی داشت؟

نه دلیل خاصی پشت این اتفاق وجود نداشت، بلکه بعد از برگشتنم به ایران، دیگر حال و حوصله تئاتر و تمرین کردن را نداشتم به همین دلیل دنبال آن نرفتم. در واقع سن ام بالا رفته بود و از لازمه های تئاتر هم هر روز سر تمرین رفتن است که من دیگر توانش را نداشتم. اما به جای حضور روی صحنه، از سال 1320 به بعد تعدادی نمایشنامه خودم نوشته و یا ترجمه نموده بودم و آن ها را برای چاپ گذاشتم که تعدادی از آن ها هم، چون مدت زمان زیادی از نگارش آن گذشته بود خراب یا گم شده بودند.

بین تمام کار هایی که تاکنون انجام دادید، می توانید بگویید کدامشان برایت خاطره انگیز شده است؟

تمام کار هایی که در آن ها بازی کردم مثل بچه هایم هستند و نمی توانم از بین آن ها انتخاب کنم که کدام یک را بیشتر یا کمتر دوست دارم. کتاب هایم هم همینطور هستند و برایم انتخاب یکی از آن ها مشکل است. من عاشق و گرفتار این کار شده ام، اما الان دیگر نمی توانم کار کنم، یعنی توانش را ندارم. عشق همواره آدم را گرفتار و تا آخر عمر درگیر خودش می نماید و الان هم کارم شده خواندن و نوشتن.

دلم می خواست از آدم های قدیمی که باهم کار می کردیم و سینما و تئاتر را تا به این مرحله رساندیم هنوز هم بودند. ما همه با هم دوست بودیم و دوستی مان هم واقعی و حقیقی بود و هرچه زمان پیش رفته است از کیفیت این دوستی ها کاسته شده است. همه از عشاق سینه چاک هنر بودند.

شما به دلیل سال های حضورتان در حوزه های مختلف هنری مانند تاریخ گویای تئاتر و سینمای ایران هستید!

بله و در این مدت هم سعی نموده ام تا آن چیز هایی که به خاطر دارم را بنویسم و از آن ها کتابی بنویسم.

نقطه عطف و یا تاثیر گذارترین فرد در زندگی هنری یا شخصی شما چه کسی بوده؟

کارگردانان قدیمی تاثیر زیادی بر بر کار و سبک فعالیت من داشتند. با آقای فکری، حالتی، فضل الله بایگان که از نخبه های آن زمان و پایه گذار تئاتر بودند کار کردم. آن ها افرادی صادق و بااطلاع بودند.

از خاطراتتان از تئاتر نصر و تئاتر دهقان چیزی به یاد دارید؟

تئاتر دهقان سالن تابستانی تماشاخانه تهران بود که، چون در آن زمان در فصل تابستان تهویه هوا در مراکزی مانند تماشاخانه ها وجود نداشت تابستان که می شد تئاتر تعطیل بود، زیرا سالن تابستانه نداشتیم؛ بنابراین یک هنرستان هنرپیشگی وجود داشت که بعد از مدتی آن را به تئاتر تبدیل کردیم و نام تماشاخانه تهران را بر آن گذاشتند. یعنی ضمیمه تماشاخانه تهران شد و زمانی که فردی به نام دهقان را کشتند نام آنجا را به تئاتر دهقان تغییر دادند. بنابر این تئاتر نصر هم سالن زمستانی بود.

وضعیت سینما کنونی ایران را چطور می بینید؟

هنر گاهی سیر صعودی دارد و گاه هم نزول می نماید. الان به نظر می رسد سینمای ما با افت زیادی روبرو شده است و شاید علت آن بودجه، انتخاب بازیگران یا حتی شعور و فهم کارگردان است. البته که داستان فیلم هم خیلی مهم است.

الان فیلم ها سرهم بندی شده است و اوضاع و احوال خوبی ندارند و کار های هنری را ضعیف می کنید. بنابر این می توانم بگویم تئاتر پیروزیت بالاتری داشته تا سینما تا کنون. می گویند تئاتر هم تنزل پیدا نموده، اما باز هم شرایطش بهتر از سینما است. تنها نکته ای که امروزه زیاد به چشم می خورد این است که بیشتر کار هایی که تا کنون من را دعوت نموده اند و به تماشای آن ها نشستم ترجمه بودند در حالی که ما باید به کار های تالیفی بهای بیشتری بدهیم.

با این وصف در زمان عبدالحسین نوشین، او کار های بسیار خوبی از خارج از کشور ترجمه می کرد و کسی بود که تئاتر غرب را به ایران آورد، اما بزرگترین عیبش این بود که هیچ کار ایرانی و سنتی نداشت. در صورتی که ما باید در این کار ایرانی و سنتی هم داشته باشیم.

اگر بخواهیم سینمایی را که شما در دهه 20 در آن فعالیت داشتید با اکنون مقایسه کنیم به چه نکاتی می توان اشاره نمود؟

قطعا سینما و امکانات در اختیار هنرمندان و فیلمسازان تغییر زیادی نموده است. یادم است که برای اولین باری که به یک استودیو سینمایی رفتم با تعجب گفتم که استودیو این است! اینکه یک اتاق ساده با دو پروژکتور است. برای همین قهر کردم و از آنجا خارج شدم و گفتم اگر فیلم این است من نمی خواهم در آن بازی کنم. یادش بخیر برای دکتر کوشا هم بود.

در ابتدای خیابان لاله زار یک سینما بود به نام متروپل. طبقه هشتم آن اتاقی کوچک وجود داشت که مرا برای صحبت کردن درباره یک فیلم به آنجا دعوت کردند. از یکی از دوستانم پرسیدم اینجا کجاست؟ و او گفت که استودیو است دیگر! من هم گفتم اگر استودیو این است من نمی خواهم و می روم. بعد ها دکتر کوشا استودیو بزرگی در جاده کرج درست کرد که فیلم های زیادی هم در آن ساخته شد، ولی نکته اینجاست که من همان روز اول، سینما به نظرم جالب نیامد.

سینمای آن زمان امکانات حالا را نداشت و در مقابل شرایط امروز صفر بود. یک دوربین وجود داشت و تعدادی عوامل که آن ها هم سواد آکادمیک زیادی نداشتیم. به تدریج افراد تحصیلنموده ای از خارج و حتی در ایران به این هنر وارد شدند و مطالب جدیدی را به سینما وارد کردند. تازه آن زمان بود که فهمیدیم سینما چه دردسر هایی دارد.

به خاطر دارم اولین فیلمی که من در سینما نگاه کردم در سال 1312 بود. فیلمی به نام دختر لُر. آن را در سینما مایاک که سر لاله زار قرار داشت، دیدم. به نظرم عالی بود. اما وقتی خودم وارد کار شدم فهمیدم که چقدر بازیگران و عوامل آن سختی کشیدند.

وضعیت بیمه یا حقوق شما به عنوان یکی از پیشکسوتان هنری به چه صورتی است؟

ما حقوق بازنشستگی نداریم، اما اعضای خانه سینما بیمه هستند. البته کسانی که درجه دکترا از وزارت ارشاد گرفته اند مانند من یک حقوق جزئی دریافت می نمایند، اما این برای همه که نیست!

اگر الان به شما برای اجرای تئاتر و یا بازی در سینما پیشنهادی شود می پذیرید؟

نه دیگر نمی توانم و از این بابت خیلی ناراحتم. پیشنهادی داشتم، اما قبول ننموده ام. دیگر آن جوانی و قدرت نیست، اما خدا را شکر می کنم که تا کنون مرا زنده نگه داشته است.

آقای اسدزاده، قرار است خانه سینما از شما به عنوان یکی از پیشکسوتان سینمایی و برای سال ها فعالیت تان تقدیر کند. اگر بخواهید لوحی که به شما داده می شود را به صورت نمادین به شخص دیگری اهدا کنید، او چه کسی خواهد بود؟

کاری که خانه سینما می خواهد انجام دهد بسیار جالب است و از آن ها تشکر می کنم که برای قدیمی های مثل ما احترام قائل هستند. من خودم حدود 10 سال در خانه سینما به دلیل مسئولیت هایی مانند ریاست انجمن بازیگران و یا عضویت در هیأت مدیره رفت و آمد داشتم به همین دلیل می دانم که چقدر کارشان سنگین و سخت است. اما من هیچ وقت چنین کاری را نخواهم کرد که هدیه ای که به من داده می شود را به شخص دیگری بدهم، زیرا که به نظرم تصمیم درستی نیست. من اینگونه فکر می کنم که وقتی یک سازمانی از فردی به هر دلیل تقدیر می نماید باید آن را بپذیریم و اگر بخواهیم آن را به کسی دیگر بدهیم یعنی من لیاقت آن را نداشتم یا حتی این برایم کم بوده است.

به عنوان قسمت پایانی مصاحبه، برایمان یکی از خاطراتتان در تئاتر را می گویید؟

وقتی در تئاتر عنوانی پیدا نموده بودم و رول اول بازی می کردم پدرم را دعوت کردم تا به تماشای نمایش ما بیاید. نمایش تقریبا کمدی بود گاهی پیش می آمد که از شدت خنده مردم پرده ها را می کشیدند تا بعد که سکوت شد دوباره نمایش ادامه پیدا کند.

جایگاه اول را برای پدرم رزرو کردم و با خوشحالی دعوتش کردم تا کسی که اینقدر مخالف کار من بود، بیاید و ببیند که فرد پیروزی شده ام. نمایش تمام شد و همه مخاطبان رفته بودند، گریمم را پاک کردم، لباسم را عوض کردم و به پیشش رفتم. نگاه غضب آلودی به من کرد و رفت...

من فهمیدم که عصبانی است، اما نمی دانستم چرا. از تماشاخانه که خارج شدیم پشت سرش راه می رفتم، اما یک دفعه برگشت گفت تو خجالت نمی کشی؟ و بعد هم دنبالم کرد و من هم پا به فرار گذاشتم. خلاصه دید به پایم نمی رسد و رفت خانه. وقتی من به خانه رسیدم دیدم در قفل است و راهم نمی دهد. دم در نشسته بودم که دیدم مادرم آمد و درب را باز کرد و من را به خانه راه داد و به این صورت من همچنان تئاتر را ادامه دادم...

مسافرت رو: مسافرت رو: آگاهانه سفر کنیم تا بیشتر از سفر لذت ببریم