قنات گوهرریز جوپار، یکی از 11 قنات جهانی ایران
به گزارش مهسان بلاگ، قنات شش مقسم گوهریز جوپار با حدود 129 حلقه چاه و شش مادرچاه به طول 3560 متر در دامنه شمالی کوه جوپار و بین این کوه و شهر جوپار واقع شده است. این قنات از به هم پیوستن شش شاخه قنات تشکیل شده و به طرف شهر جوپار جریان دارد.
در مورد سابقه قنات شش مقسم یا گوهرریز اطلاعات دقیقی در دست نیست ولی براساس گزارش های محلی که از پیشینیان خود نقل می نمایند. در ابتدا شش رشته چشمه در دامنه کوه جوپار وجود داشته که یکی از بانوان منطقه به نام گوهر که از عشایر متمول منطقه بوده تمامی چشمه ها را خریداری نموده و قنات گوهرریز را ایجاد می نماید.
آخرین سند موجود در مورد حقابه به تاریخ 1305 ه.ق برابر با 1295 ه.ش است. براساس منابع تاریخی نام جوپار از دوران سلجوقی به میان آورده شده و مربوط به قلعه ای در حدود پنج کیلومتری شهر امروزی جوپار است. به هرحال وجود بنای شاهزاده حسین (مربوط به دوره صفویه) در شهر جوپار و به احتمال زیاد قنات گوهرریز باعث شکل گیری شهر جوپار شده و می توان قدمت قنات را به دوران صفویه دانست.
آنتونی جان فرانسیس اسمیت (متولد 1308 شمسی) دنیا گرد و نویسنده انگلیسی در سال 1950 برای نوشتن سرانجام نامه دوران کارشناسی دانشگاه به دنبال ماهی سفید کور که در آب های سرد زیرزمینی و غارها زندگی می نماید راهی جوپار و قنات گوهرریز شد او در آن سفر نتوانست آن ماهی را پیدا کند اما سفرنامه خود را با نام ماهی سفید کور ایران نوشت و در سال1953 در 232 صفحه منتشر کرد. این کتاب به سرعت شهرت یافت و به چندین زبان اروپایی ترجمه شد. او مجددا در سال 1386 به ایران سفر کرد و وقتی به قنات گوهرریز رسید بی اختیار خود را در آب قنات انداخت و سه روز متوالی در کرمان و جوپار اقامت داشت.
این قنات با آب فراوانی که داشته یک منبع انرژی تلقی می شده است. جوپاری ها هم به روی این قنات آسیاب ساختند که تنها آسیاب شناخته شده بر روی این قنات آسیاب بالا نام داشته و از مقسم دیوانی آب می گرفته است.
در چهلمین اجلاس میراث دنیای یونسکو که ژوئیه 2016 در استانبول برگزار گردید، یازده قنات ایرانی به عنوان بیستمین اثر ایران بر اساس دو معیار از شش معیار فرهنگی کمیته میراث دنیای شامل گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونه ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، در فهرست میراث دنیای نهاده شد. پرونده 11 قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از 2500 تا 200 سال به یونسکو برای ثبت دنیای ارائه شد و پس از آنالیز و تأیید کارشناسان یونسکو این پرونده ثبت و در فهرست آثار دنیای نهاده شد. 11 قناتی که ثبت دنیای شده اند، هرکدام به لحاظ قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی از این دست، منحصر به فرد و بی نظیر هستند. قنات گوهرریز جوپار نیز به عنوان یکی از این قنات های یازده گانه در فهرست میراث دنیای یونسکو به ثبت رسید.
پایگاه پژوهشی قنات گوهرریز جوپار در نزدیکی مظهر قنات و شش مقسم راه اندازی شده که این اقدام گامی مؤثر در راستای مطالعه، تحقیق و پژوهش و معرفی این قنات است. پس از ثبت دنیای قنات گوهرریز، این اثر تاریخی در دو مرحله مورد بازسازی و بازسازی نهاده شد که بازسازی جداره های معابر بافت تاریخی و گالری و همچنین ساخت پایاب این قنات از آن جمله است.
منبع: گردشبانsahandblog.ir: سهندبلاگ: سیستم مدیریت محتوای سهند
salmandiar.ir: دیار سلمان | مجله گردشگری و مسافرتی دیار سلمان