نکته ای که باید از ایرج افشار بیاموزیم - مهسان بلاگ

با ما همراه باشید و درباره jamalseyyedi بیشتر بدانید.

به گزارش خبرنگاران، این پژوهشگر در یادداشتی با عنوان ایرج افشار و فرهنگ های بومی و زبان های مادری اقوام که به مناسبت زادروز این چهره فرهنگی فقید منتشر نموده، نوشته شده است: ایرج افشار اگرچه در تهران به دنیا آمد اما اصالتا یزدی بود. خود را یزدی می دانست. دلبسته یزد بود. پدرش، دکتر محمود افشار یزدی، خوش نداشت که فرزندش به لهجه یزدی سخن بگوید اما ایرج زبان مادری را در خانه پدری آموخت؛ از مادر و مشهدی حسن پیشخدمت خانواده. افشار از نوجوانی لغات و امثال یزدی را کم کم یادداشت می کرد تا این که سال ها بعد شد مؤلف کتابی به اسم واژه نامه یزدی. ایرج افشار از بیست سالگی تا روزهای پایانی عمرش درباره یزد نوشت. پس از مرگش هم آثاری از او درباره یزد منتشر شد. عشق به یزد در وجودش با شیر اندرون شده بود و با جان به در شد.

ایرج افشار کارنامه ای عظیموار در یزدشناسی دارد. چندین کتاب و کتابچه درباره تاریخ و جغرافیای یزد تصحیح کرد؛ آثاری بنیادی که هیچ یزدشناسی از مراجعه به آن ها بی احتیاج نیست. چندین کتاب و کتابچه از نویسندگان یزدی چاپ کرد؛ هم به صورت حروفی و هم نسخه برگردان. او مؤلف کتاب عظیم و بی همال یادگارهای یزد است که دستاورد جست وجوهای قدم به قدم او در شهر یزد و ولایت یزد است و در سه جلد به معرفی آثار و ابنیۀ تاریخی یزد پرداخته است. خدا می داند که افشار چقدر عکس از مواریث فرهنگی یزد برداشته است. شمار زیادی ساختمان و کتیبه و گور و خانه و خانقاه و مسجد و رباط و منبر و محراب و قنات و در و دیوار و دیوارنوشت و آجر نقش دار و فرش و زیلو و پارچۀ قدیمی در خاک یزد یافت و معرفی کرد. این را هم بنویسم که حبیب یغمایی شهادت داده که در سفری به یزد، وقتی جمع دوستان به بنایی کهن رسیدند، افشار بر نردبانی بلند و ناامن شد تا خاک از کتیبه ای کنانه بسترد و نبشتۀ پیشینگان را بخواند. بیم افتادن و جان دادن بود. یغمایی خوش ذوق سعدی باره به طیبتی محبت آمیز اشاره نمود به مصرع سعدی: به دوزخ درافتادم از نردبان! بگذریم.

ایرج افشار انبوهی سند و قباله و فرمان تاریخی دربارۀ یزد چاپ کرد. چندین وقفنامه درباره یزد چاپ کرد. معلومات و اخبار مربوط به یزد را از کتب تاریخی و جغرافیایی قدما بیرون کشید و منتشر کرد. کتاب هایی را که درباره یزد نوشته می شد معرفی و نقد کرد. مقدار زیادی عکس از رجال یزد چاپ کرد. هر جا نام و نشانی از یزد می دید یادداشت پژوهشی برمی داشت. ایرج افشار درباره فولکلور و ترانه های یزدی نوشته است. راجع به شاعران یزد نوشته است. شعرهایی به لهجه یزدی و نائینی یافته و منتشر نموده است. چندین سفرنامه مفصل نکته دار درباره یزد نوشته است. دو جلد کتاب پرمعلومات یزدنامه را گردآورده است. مقاله جالبی نوشته درباره طبقه بندی نام ها در خاندان های یزد. حتی با نشریات محلی یزد ارتباط داشت و برای آن ها مطلب می نوشت.

می خواهم بگویم آثار ایرج افشار دلالت دارد بر این که یزد همواره برای او برجستگی داشته است. این که او عاشق یزد بوده است و گواه عاشق صادق در آستین باشد. برای همین در فهرست چاپنموده هایی که زیر نظر او تدوین یافته، سرفصل مجزایی برای یزد درنظر گرفت.

این مقدمه را نوشتم تا به نکتۀ مهمی اشاره کنم:

افشار سال 1377 در سفری به یزد، گذارش می افتد به مرکز یزدشناسی. افشار این مرکز را دوست داشت و از پاگرفتن و پیشرفتش شاد بود. آن را گنجینه ای دیداری می دانست. سال 1373 در مجله کلک نوشته بود که مرکز یزدشناسی باید گسترش پیدا کند و بگردد کانون پژوهش علمی درباره یزد (ش54،ص293). در این سفر که دوباره مرکز یزدشناسی را می بیند می نویسد:

البته باید همه بکوشیم و توجه داشته باشیم که هرگونه پژوهش و شناسایی درباره هر گوشه از این خاک برای تحقیق و مطالعه عمومی ایران باید باشد. هر یک از این مراکز که در ولایات با ذوق و شوق ایجاد می گردد پرتوی باید باشد از آن خورشید درخشانی که ایران نام دارد. هیچ یک از این مراکز برای آن نخواهد بود که بخواهد جنبه ای استقلالی و تشخص طلبانه پیش گیرد. (گلگشت در وطن،ص126).

سخن تمام است و هیچ کم ندارد. یزدشناس عظیم، با آن همه عشق و خدمت به یزد، می گوید همه این پژوهش ها باید پرتوی باشد از آن خورشید درخشان که ایران نام دارد. همۀ این پژوهش ها باید در چارچوب منافع ایران و ذیل نام ایران باشد. افشار تذکر و هشدار درباره تحرکات استقلالی و تشخص طلبانه را از شهر خودش آغاز کرد تا سوزن را اول به خودش زده باشد.

ایرج افشار هم یزدشناسی عظیم بود و هم ستون ایرانشناسی و نماد ایران مداری. منش و کارنامه ایرج افشار اثبات می نماید که هم می توان عاشق و خادم فرهنگ بومی و زبان مادری خود بود و هم ایران مدار بود و دل در گرو زبان فارسی و منافع ملی و وحدت ملی داشت.

این نکته را از او بیاموزیم.