پایتخت6 و سمفونی حسرت ها ، چه اصراری به معمولی نبودن بود؟ - مهسان بلاگ

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، ما به تعهدمان که همان ساخت و پخش 15 قسمت پایتخت 6 برای ایام نوروز بود، عمل کردیم.؛ چند روز پیش و زمانی که عوامل مجموعه تلویزیونی پایتخت باوجود تکذیب قبلی، تصمیم گرفتند چند گام مانده به انتها راه پخش فصل ششم، خبر از ناتمام ماندن این پروژه به دلیل شیوع ویروس کرونا بدهند، همین اظهارنظر سیروس مقدم، به نظر کلیدی ترین جمله بود؛ عوامل فصل ششم مجموعه پایتخت به درستی به تعهد خود برای رساندن 15 قسمت به آنتن عمل کردند؛ ما گویی انتظاری فراتر از این تعهد از آن ها داشتیم!

حالا دیگر پفراینده فصل ششم یکی از محبوب ترین سریال های یک دهه گذشته سیما بسته شده و احتمالاً دعوت سازندگان برای صبر بیشتر و پرهیز از تعجیل در قضاوت چندان کارایی ندارد؛ تعداد بالایی از مخاطبان نوروزی سیما بی واسطه شاهد بلایی بودند که بر سر خاطراتشان از پایتخت آمد و قسمت انتهای که شب گذشته روانه آنتن شد در عمل تیر خلاصی بر تتمه امیدواری مان بود که شاید تغییری در کار باشد و همه چیز اینگونه بلاتکلیف، پا در هوا و مهمتر از همه بی هویت رها نگردد!

فارغ از آنچه به تعبیر سیروس مقدم به عنوان طلب مخاطبان پایتخت 6 باقی ماند و قرار است در آینده ای نامعلوم به نام انتها بندی برای فقیرترین فصل پایتخت سرهم بندی و روانه آنتن گردد، درباره همین 15 قسمت که تیم فراوری این سریال براساس تعهدشان به آنتن نوروزی رساندند، یادآوری و طرح بعضی نکات خالی از الزام نیست.

یک دهه خاطره سازی در پایتخت

در این گزاره نباید تردید کرد که مجموعه تلویزیونی پایتخت یکی از مهمترین برند های تلویزیون در یک دهه گذشته بوده است؛ سریالی که در آستانه دهه 90 در قاب تلویزیون به دنیا آمد و تا به امروز در طول نزدیک به یک دهه با استمرار فراوری در 6 فصل بدون افت کمی علاقمندان، پیروزیتی منحصر به فرد را در مختصات فراوریات تلویزیونی به نام خود ثبت نموده است.

همین سابقه و کارنامه هم حساسیت ها نسبت به فصل ششم این مجموعه را نسبت به دیگر سریال های معمولی و روتین قرار گرفته در کنداکتور نوروزی شبکه های مختلف سیما را دوچندان کرد.

زوج سیروس مقدم و محسن تنابنده در کنار مجموعه عوامل خرد و کلان این پروژه تلویزیونی حتماً محق اند که امروز مفتخر به ثبت چنین دستاوردی در کارنامه هنری خود باشند و البته به میزان اهمیتی که حاصل کارشان نزد افکار عمومی و مخاطبان رسانه ملی در سطحی فراتر از معمول فراوریات سیما پیدا نموده، می بایست حق علاقمندان پایتخت را هم برای طرح انتظارات و حتی اعتراض به خدشه دار شدن خاطراتشان از خانواده معمولی به رسمیت بشناسند.

پایتخت 6 به عنوان ضعیف ترین و فقیرترین فصل این مجموعه دوست داشتنی شب گذشته در حالی به انتها رسید که مصداقی تام و تمام برای استفاده علاقمندان پایتخت از همین حق اعتراض بود.

رمزگشایی از محبوبیت یک برند

پایتخت چگونه نزدیک به یک دهه توانست در اوج محبوبیت باقی بماند و برخلاف دیگر سریال های تلویزیونی استمرار فراوریش منجر به استهلاک رابطه اش با مخاطبان نشد؟ در پاسخ به این پرسش، تا به امروز شاخص ها و ویژگی های بسیاری فهرست شده که مرور و بازخوانی بخشی از همین شاخص ها می تواند بهترین استدلال برای ادعای مطرح شده در این نوشته درباره فصل ششم پایتخت باشد.

سیروس مقدم رکورددار سریال سازی در تاریخ تلویزیون ایران است و اگر صحبت از تجربه و تخصص در کارگردانی مجموعه های تلویزیونی در میان باشد بی تردید نامش در میان صدرنشینان فهرست فیلمسازان سیما در چهاردهه گذشته تثبیت شده است. همراهی همین تجربه و تخصص با نگاه خلاق و نوآورانه تیم اولیه نویسندگان فیلمنامه با موضوع محسن تنابنده، پشتوانه تولد پایتخت در یک نقطه اوج بود.

وسواس تیم نویسندگان این مجموعه به خصوص زنده یاد خشایار الوند برای حراست از حریم خانواده معمولی در نگارش دنباله داستان برای فصل های بعد تأثیر شایانی در تثبیت و حتی ارتقای صندلی این مجموعه و کاراکترهایش به عنوان قهرمانان محبوب سیما در میان مخاطبان داشت.

فراتر از داستان پردازی و شخصیت پردازی، تیم فراوری این مجموعه از ترکیب بازیگران و حتی عوامل فنی و گروه پشت دوربین هم یکی از مهمترین برگ برنده های این مجموعه در رسیدن به موقعیت استاندارد امروزش بود.

به زبان ساده تر پایتخت در قاب تلویزیون محبوب و ماندگار شد، چون هم دغدغه حرف خوب زدن داشت و هم خوب حرف زدن را بلد بود.

مرثیه ای بر آنچه از دست رفت

این مقدمه نسبتاً طولانی لازم بود تا به تجربه عجیب و افسوس برانگیز مواجهه با فصل ششم پایتخت در شب های نوروز 99 برسیم. سریالی که البته به پشتوانه محبوبیت و اعتباری که به آن اشاره شد، همچنان پرمخاطب بود و باوجود تمام نقاط ضعفی که به آن اشاره خواهیم کرد، هنوز هم یک سروگردن بالاتر از دیگر فراوریات نوروزی سیما قرار گرفته است.

اما چرا معتقدیم پایتخت 6 ضعیف ترین و فقیرترین فصل این مجموعه بود؟ ادعایی که البته برای اثبات آن احتیاج به صبر تا انتها پخش مجموعه نبود و درست از روزی که روابط عمومی سیما کوشش کرد با فرمول نخ نما شده مصاحبه میدانی و پخش پیغام های صوتی مخاطبان اثبات کند اتفاقاً پایتخت خیلی هم خوب بوده است! و پاسخ نقدها مطرح شده درباره کیفیت سریال را با استناد به کمیت مخاطبان بدهد، معین بود فاجعه ای در حال رقم خوردن است!

علی الظاهر حالا دیگر می توان حکم کرد که مهمترین وجه تمایز پایتخت در فصل تازه تغییر در تیم نویسندگان بود. با درگذشت زنده یاد خشایار الوند که عملاً فراوری فصل ششم مجموعه پایتخت را یک سال به تعویق انداخت، آرش عباسی از دوستان تئاتری محسن تنابنده و احمد مهران فر عهده دار نگارش فیلمنامه این فصل شد تا اولین حضور جدی خود در عرصه سریال نویسی را با معتبرترین برند تلویزیون تجربه کند.

پایتخت در فصل ششم، به ظاهر همه برگ برنده های فصل های قبل را داشت از فقدان مهمترین آن ها رنج اساسی می برد و آن داستان بود! از همان نیمه راه پخش پایتخت 6 سوالی به تواتر از سوی بعضی مخاطبان این سریال مطرح می شد که حالا و با انتها پخش 15 قسمت این مجموعه صورتی جدی تر و تراژیک تر پیدا نموده است؛ واقعاً داستان این فصل چه بود؟

فیلمنامه پایتخت 6 عملاً مجموعه ای از ایده های خام و موقعیت های ناپخته بود که از فرط عدم وفاداری به شناسنامه و هویت کاراکتر های این مجموعه در پنج فصل گذشته، حتی دوپینگ با کنایه های تاریخ مصرف دار و بهره گیری انضمامی از بعضی موضوعات روز هم نتوانست آن را نجات دهد.

تعلیق پوچ ترکیب و اصطلاحی تخصصی نیست، اما بهترین توصیف برای اصلی ترین بیماری فیلمنامه پایتخت 6 است؛ از همان قسمت ابتدایی تا دقایق انتهای قسمت پانزدهم، سریال مملو از تعلیق های قلابی بود؛ موقعیت هایی شکل گرفته بر پایه پرسش ساده یعنی چی می خواد بشه؟ در ذهن مخاطب که عملاً در انتهاش هیچ نمی گردد!

اصلی ترین مصداق برای این جنس تعلیق های پوچ هم که تا پیش از پخش سریال به نظر می رسید اصلی ترین ایده تیم طراحان داستان فصل ششم خواهد بود، جریان زنده شدن بهبود (با بازی مهران احمدی) بود؛ بازگشتی که تعلیق آن نزدیک به سه قسمت کش آمد و انتها هم هیچ تأثیر معناداری در فرایند اتفاقات نداشت. پرداخت این ایده در فیلمنامه آنقدر خام دستانه صورت گرفت که از جایی به بعد فیلمنامه نویس برای اینکه بهانه ای برای حضور بهبود در سریال داشته باشد، دستاویز عجیب خاطرات او از زندان و شکنجه پدر در سال های کودکی را پیش کشید که در قالب غریب تر فلاش بک به خاطرات که از نظر ساختاری هم قرابتی با ساختار روایی پایتخت در هیچ یک از فصل های گذشته نداشت، به اجرا درآمد!

سرنوشت رحمت (با بازی هومن حاجی عبدالهی) پس از بازگشت بهبود هم یکی دیگر از تعلیق های پوچ سریال بود؛ تعلیقی که در ابتدا کوشش شد به صورت اغراق شده صورتی تراژیک در داستان پیدا کند و سرآخر به کاریکاتوری ترین شکل ممکن سرهم بندی شد! جدی تری و احتمالاً به زعم نگارندگان فیلمنامه خلاقانه ترین حضور رحمت در قسمت های پس از بازگشت بهبود، در دقایق انتهای قسمت ششم و در قالب ادای دین به یکی از فیلم های قبل از انقلاب رقم خورد که تنها کارکردش یک پست پرکامنت در صفحه شخصی محسن تنابنده در اینستاگرام بود و هیچ نسبتی با داستان نداشت!

مصادیق پرشمار دیگری از این دست موقعیت های بلاتکلیف و تعلیق های پوچ در فیلمنامه پایتخت 6 قابل فهرست کردن است؛ از نمونه های ریز و خرده داستان هایی، چون دلالی و دریافت پول بابت اعضای اهدا شده بابا پنجعلی، چالش های هما برای اخبارگویی در سیما، اعتیاد رحمان و رحیم و حتی سفارش ماهواره توسط سارا و نیکا گرفته تا مصداق های کلان تری همچون همکاری ارسطو با قاچاق چیان مواد مخدر، دست های بی قرار بهبود و همزمانی داستان با بحران کرونا!

این ها تنها بخشی از ایده های بلاتکلیف در خط روایی پایتخت 6 است سروکله شان در داستان پیدا شد، اما در کنار یکدیگر هیچ کلیتی را سامان ندادند و در بلاتکلیفی محض رها شدند.

محض نمونه ضمیمه کردن ماجرای کرونا به خط داستانی سریال که در قیاس با دیگر مجموعه های نوروزی می توانست به یک برگ برنده شاخص تبدیل گردد، آنقدر ناپخته رقم خورد که با کمی سخت گیری حتی می توان دست روی کارکرد عکس آن گذاشت! جایی که دو قسمت بعد از اعلام رسمی خبر شیوع کرونا در مازندران و مسدود شدن راستا های ورودی استان توسط هما در داستان، شاهد بساط کردن خانواده در دل طبیعت و دورهم نشینی غیراصولی آن ها هستیم، بدون احساس احتیاج از سوی فیلمنامه نویس برای ایجاد ربط منطقی میان این رفتار جمعی با پس زمینه ای که در داستان ترسیم شده بود!

به عنوان نمونه ای دیگر و صرفاً برای قیاس میان پرداخت درست موقعیت های داستانی در فصل های قبل و پرداخت خام و دم دستی در این فصل قیاس کنید کیفیت حضور و درخشش هیجان انگیز نقی در میدان کشتی در فصل سوم را با حضور بهتاش در میدان فوتبال و کوشش برای افتخارآفرینی کاریکاتوری از این پیروزیت را در فصل ششم.

خانواده ای که معمولی نبود!

فیلمنامه نویس پایتخت 6، اما این فقر داستانی را چگونه جبران نموده بود؟ اگر تا به اینجا درباره نقاط ضعف ساختاری فیلمنامه پایتخت 6 گفتیم، نمی توان از نقصان های جدی محتوایی آن چشم پوشی کرد.

همان طور که پیش تر هم اشاره شد حفظ حریم خانواده معمولی کلیدی ترین برگ برنده فیلمنامه پایتخت در پنج فصل گذشته بود. در فصل ششم، اما غایب ترین عنصر در داستان خانواده بود! متأسفانه فرمول ادب از که آموختی از بی ادبان هم این بار برای توجیه کارگر نخواهد افتاد چه اینکه در خانه ای که از در و دیوارش دروغ می ریزد (دیالوگی از بهتاش در سریال) و دیگر حتی نشانه ای از سلامت رفتاری سابق استوانه اصلی این خانواده یعنی هما هم نیست، دیگر چه امیدی می توان برای ختم به خیر شدن کج روی ها داشت؟

هوشمندی تیم نویسندگان و ایده پردازان پایتخت برای به روز بودن البته امتیاز قابل ستایشی است که در طول تمام فصل های قبلی این مجموعه هم تأثیر مستقیمی بر همراهی مخاطبان داشته است، اما آیا استدلال آینه جامعه بودن استدلالی قابل قبول برای ترسیم این حجم از بداخلاقی و بی حرمتی در روابط خانواده ای است که یک دهه به دلیل معمولی بودن دوست شان داشتیم و حالا باید شاهد غیرمعمولی شدن همه آن ها باشیم؟

مهمتر از مصادیق بی حرمتی در طراحی روابط شخصیت ها در این فصل بی توجهی کامل فیلمنامه نویس به شناسنامه و هویت تعریف شده برای این شخصیت ها در فصل های قبل است؛ واقعاً چگونه می توان یک خط سیر منطقی برای این شخصیت ها از نقطه انتهای فصل پنجم تا نقطه شروع داستان در فصل ششم ترسیم کرد؟

حکایت پایتخت، جامعه و بحران اخلاقی.

گفتنی ها درباره فهرست حسرت ها نسبت به فصل ششم پایتخت بسیار بیش از این ها است و واقعیت این است که محسن تنابنده به عنوان سرپرست نویسندگان و سیروس مقدم در مقام کارگردان، بهتر و کامل تر از هر ناظر بیرونی واقف به اتفاقی که در قالب فصل ششم پایتخت رقم خورد هستند.

اشاره کردیم که پایتخت 6 با وجود افت محسوسی که کوشش کردیم مصادیقی از آن را در این گزارش مرور کنیم، همچنان پیروز ترین محصول نوروزی سیما بود و اگر چنین نبود شاید این میزان از وسواس و حساسیت نسبت به ساختار و محتوای آن هم منطقی نبود.

با این همه، اما تجربه فراوری و پخش پایتخت 6 باردیگر اثبات کرد برند های محبوب احتمالاً احتیاج به محافظت و حساسیت بیشتری برای استمرار فراوری و ماندگاری در حافظه مخاطبان دارند؛ چه اینکه احتمالاً دوست داشتنی ترین لحظات فصل ششم برای طیف گسترده ای از مخاطبان همان تیتراژ ابتدایی و مرور خاطرات فصل های گذشته بود نه مواجهه با بلایی در طول هر قسمت بر سر کاراکتر های محبوب شان می آمد و بعید است بریده های آن به کار ساخت تیتراژ برای فصل های احتمالی بعدی هم بیاید!

در کنار همه این نکات، اما اصلی ترین استدلالی تیم فراوری پایتخت و به طور معین سیروس مقدم در مواجهه با نقدها نسبت به بی اخلاقی ها و بی حرمتی ها در فصل ششم داشتند و احتمالاً دارد این بوده است؛ این عین واقعیت جامعه امروز است. به فرض قبول وجود این میزان از بی اخلاقی و سیاهی در جامعه امروز، اما بد نیست خالقان پایتخت برای دقیقه ای هم که شده به این سوال فکر نمایند؛ سهم خالقان محبوب ترین و پرمخاطب ترین محصول نمایشی رسانه ملی در یک دهه گذشته که اتفاقاً در تأثیرپذیری و تأثیرگذاری متقابل آن با متن مردم کوچه و خیابان کمتر کسی تردید دارد، در رسیدن جامعه به شرایط فرهنگی امروز و این بحران اخلاقی چه بوده است؟

cicagraphic.ir: مجله گرافیک | همه چیز درباره طراحی بصری و گرافیکی

cruisero.ir: کشتی کروز، نمایندگی کشتی کروز ایران، MSC، تور نوروز، بهار، تابستان، پاییز، زمستان کشتی کروز