چرا از افراد کند متنفریم؟ - مهسان بلاگ

کلیشه ذهنی من در این رابطه به دلیل تکنولوژی انتخابی ام در رسیدن به مقصد این طور است که جایی برای تعلل را در مترو باقی نمی گذارد. مثال های ملموس بسیاری در این حوزه وجود دارد. شما در خودرویتان در صف پمپ بنزین هستید، اما یک واکنش درونی مدام به شما نهیب می زند که خودروی جلویی شما تعلل می نماید. این در حالی است که اتفاقا همین واکنش درونی روی سرنشین خودروی پشت سر شما هم صدق می نماید و او هم احتمالا مدام به این فکر است که شما چقدر کند حرکت می کنید.

صف خودپرداز، صف های فروشگاه، انتظار برای باجه یک بانک، همه و همه مکان هایی اند که چنین ذهنیتی غالب بر ذهن ما می گردد. چیزی که روان شناسان از آن با عنوان سندرم خشم پیاده رو یاد می نمایند. سندرمی که به دلیل شتاب تکنولوژی بروز بیشتری در جوامع پیدا نموده است، چرا که اتفاقا ارتباط مستقیمی با فناوری دارد. تحقیقات بسیاری در رابطه با این موضوع نشان می دهد که حتی سرعت راه رفتن آدم ها در سال های اخیر نسبت به دهه های گذشته هم شتاب بیشتری داشته است.

به عنوان مثال ریچارد وایزمن، روان شناس بریتانیایی، به این نتیجه رسیده است که در دهه 2000 سرعت راه رفتن در سراسر جهان تا 10 درصد افزایش یافته است. شاید این سندرم با آن نشانه های یاد شده به نوعی موضوعی فانتزی تلقی گردد، اما وقتی از تبعات فراگیری چنین سندرمی حرف می زنیم می توانیم متوجه تاثیر چنین نشانه هایی روی رفتار هایی همچون خشم، عدم کنترل ذهن، عصبانیت و بی تحملی شویم. چیزی که بسیاری از روان شناسان شهری از آن به عنوان آفت یک زندگی سالم اجتماعی یاد می نمایند؛ چیزی که می تواند سرمایه روان شناختی یک جامعه را مورد تهدید جدی قرار دهد.

سندرومی در پیاده رو

سندرم در پزشکی و روان شناسی آمیزه ای از علائم و نشانه هایی است که حکایت از اختلالی خاص دارد. سندرم به معنی مجموعه ای از خصوصیات قابل تشخیص بالینی است. شامل نشانه های بیماری (که توسط بیمار گزارش می گردد)، علائم پزشکی (که توسط پزشک دریافت می گردد) و پدیده ها و خصوصیاتی که معمولا با هم اتفاق می افتند. نشانه های این بیماری که واضح است همان مثال های ذکر شده می تواند دلیلی باشد بر فراگیری این سندرم در جامعه کنونی ایران.

عدم تاب آوری در برابر بسیاری از مواردی که پیش از این ها خیلی معمولی به نظر می آمد. اما چرا هر چه می گذرد تعلل های اینچنینی دیوانه مان می نماید. بعضی از روان شناسان معتقدند کار های کند به این دلیل اعصابمان را خرد می نمایند که سرعت بالای جامعه، حس زمان بندی ما را دچار اختلال نموده است. آن ها بر این باورند که وقتی کار ها کندتر از حد انتظار ما پیش می فرایند، ممکن است ساعت درونی ما، با طولانی تر کردن زمان انتظار و برانگیختن خشم که با میزان تأخیر به وجودآمده تناسبی ندارد، فریبمان دهد.

پژوهشگرانی هم در این میان با تحقیقاتشان نشان داده اند شتاب رو به افزایش یک جامعه مردمان آن جامعه را بی تاب تر می نماید. آن ها با یک پرسش معمولی چنین نظامی را استنباط نموده اند. سوالی ساده مبنی بر این که آیا حاضرید امروز هزار تومان بگیرید یا سال آینده صدهزارتومان؟ جالب این که بسیاری از پاسخ دهندگان به این سوال گزینه اولی را انتخاب نموده اند. نظام برگرفته از این سوال در نگاه این پژوهشگران یک جمله است و آن این که مردمان یک جامعه پاداش های کوچک کنونی را بر جوایز عظیم بعدی ترجیح می دهند.

آموزش هوش هیجانی و اجتماعی

ماجرای سندرم خشم پیاده رو هر چند در زمینه هایی همچون رشد و شتاب فناوری بیشتر خودش را عیان می نماید، اما نمی گردد از تبعات اجتماعی این بیماری فراگیر هم به آسانی گذشت. تبعاتی همچون پایین آمدن سرمایه روانشناختی در یک جامعه. مهدی حاج اسماعیلی روان شناس است و بر این باور است که تاب آوری یکی از مولفه های سرمایه روانشناختی است. او می گوید: هر چه تاب آوری یک جامعه بالاتر برود سرمایه روانشناختی افراد این جامعه برای رو به رو شدن با موقعیت های دردناک در سطح بالاتری قرار می گیرد به این مفهوم که افراد بیشتری از یک جامعه در برابر موانع پیش رو رفتار مناسبی از خود بروز می دهند. سویه دیگر این ماجرا وقتی است که این سرمایه رو به افول می رود.

برای شرح چنین چالشی حاج اسماعیلی موضوع هوش هیجانی اجتماعی را پیش می کشد. هوش اجتماعی شامل شناخت و کنترل عواطف و هیجان های فرد است. بسیاری از روان شناسان معتقدند کسانی که از هوش هیجانی برخوردارند می توانند عواطف خود و دیگران را کنترل نموده، بین پیامد های مثبت و منفی عواطف تمایز بگذارند و از اطلاعات عاطفی برای هدایت فرآیند تفکر و اقدامات شخصی استفاده نمایند.

حاج اسماعیلی، اما پرورش هوش هیجانی و اجتماعی را مقدمه ای برای تقویت موضوع تاب آوری می داند و معتقد است دریافت چنین مفهومی اکتسابی است. همین اعتقاد است که نوک تیز انتقادش را برای پرورش چنین موضوعی به ارگان دولتی به سمت آموزش و پرورش می گیرد و البته خانواده ها را هم در این موضوع دخیل می نماید. او معتقد است عدم آموزش چنین مفهومی برای بچه ها و نوجوانان باعث می گردد آن ها در هر موقعیتی قرار گیرند که باید انتظار بکشند و آن انتظار را برای رسیدن به هدفشان به عنوان یک مانع تلقی می نمایند و همین موضوع باعث بروز هیجانات منفی مثل اضطراب و استرس و خشم و عصبانیت می گردد.

دومینوی خشم پیاده رو

سندرم خشم پیاده رو شکل فانتزی شده مفاهیمی است که انگار مثل دومینو پی در پی باعث بروز مسائلی می گردد. از موضوع بی تحملی و عدم تاب آوری افراد یک جامعه که به آن ذکر شد بگیرید تا چالش های کلی تر و البته مهم تری در بافت یک جامعه به نام قانونپذیری.

مهدی حاج اسماعیلی هم مثل بسیاری دیگر از روان شناسان این سرزمین معتقد است جامعه ایرانی در زمینه قانون پذیری و احترام به حقوق شهفرایندی با مسائل عدیده ای رو به روست. پیش از ذکر مصداق های فراوانی از این ادعا او مستقیم سراغ پیشنهاد های برطرف چنین معضلی می رود. آن طور که او به جام جم می گوید: برای این که آدم ها بتوانند قانون پذیر باشند و مسؤولیت رفتارشان را بپذیرند، اول باید در آموزش و پرروش و آموزش عالی حقوق شهفرایندی را به آن ها آموزش بدهیم. وقتی این حقوق را آموزش می دهیم بنابراین در قبالش مسؤولیت شهفرایندی هم آموزش داده می گردد. مساله تاب آوری هم وقتی آموزش داده گردد، باعث می گردد افراد وقتی در چنین موقعیت هایی قرار می گیرند، دچار چنین سندرمی نشوند.

از بی تابی تا پرخاشگری

ضعف در پرورش هوش هیجانی و اجتماعی، بی تحملی و عدم تاب آوری همه باعث شده است بسیاری از افرادی را که چنین ویژگی هایی ندارند روبه روی افرادی قرار دهد که دچار چنین چالشی هستند. همین موضوع است که باعث می گردد ما از آدم های به اصطلاح کند خشمگین باشیم. تحقیقات نشان داده است هوشیاری به مفهوم تمرین تمرکز روی زمان حال به درمان بی صبری یاری می نماید، هرچند کاملا معلوم نیست چرا؟ شاید دلیلش این باشد افرادی که تمرین های ذهنی می نمایند، بهتر می توانند با پیامد های هیجانی بی صبری کنار بیایند، چون بیشتر به آن خو گرفته اند.

درباره همه معایب بی صبری در یک زندگی اجتماعی بسیار گفته اند، بعضی از معایب چنین خصیصه ای مرتبط به رفتار فردی است، اما مشکل وقتی عیان تر است که بدانیم تبعات اجتماعی این ماجرا بیش از همه آسیب های فردی است. پایین بودن آستانه تحمل افراد یک جامعه را می توان به واسطه سنجه های بسیاری دریافت. از میانه همه آمار هایی که از سوی ارگان ها اعلام می گردد هم همین طور. همین موضوع که حالا چند سال است اولین دلیل مراجعه به پزشکی قانونی در ایران نزاع های خیابانی است مثال روشنی از آن چیزی است که بسیاری از جامعه شناسان به آن اشاره دارند.

کارشناسان علوم اجتماعی چند سالی است نسبت به تبعات خشم فروخورده نوجوانان و جوانان در کشورمان هشدار می دهند. به نظر آنها، رفتار های بیرونی که هر روز دامنه و شدت بیشتری می یابند، تنها قله کوه یخی است که از آب بیرون مانده و اگر هرچه زودتر راه های مهار و تخلیه و کنترل آن را پیدا نکنیم، در آینده ای نزدیک شاهد آتشفشانی در حال فوران از گدازه های خشمی خواهیم بود که نه تنها سلامت روانی عزیزان مان را تهدید می نماید، بلکه به امنیت روانی جامعه و به دنبال آن سرمایه اجتماعی مان آسیب های بنیادینی خواهد زد.

البته که تنها مراقبت های فردی و تمرین های شخصی در کنترل خشم موثر نیست. مهدی حاج اسماعیلی هم اشاره درستی به این موضوع دارد. او به رابطه بی تحملی افراد با آنچه از سوی دولت ها تحمیل می گردد اشاره دارد. به باور او عدم شفافیت دولت ها و همچنین پنهانکاری شان در بسیاری از امور باعث پرورش خشم در افراد آن جامعه می نماید. چیزی که اتفاقا عدم امکان بروز آن توسط همان دولت ها باعث افزایش آسیب های اجتماعی می گردد.

بانیما: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما

مجله سامی: مجله سامی: انجمن های گفتگو