حرکات شرکت کنندگان در جوکر بداهه است؟ - مهسان بلاگ

به گزارش مهر، احسان علیخانی فصل اول جوکر را به انتها رساند. او حالا ظاهراً از پس اولین تجربه محصول خود در شبکه خانگی که در نوع خود به کار های سخت و طاقت فرسا هم تنه می زند توفیقی نسبی یافته است؛ توفیقی که باید دید در نظر مخاطب بوده است یا منتقدان؟

یک لوکیشن بزرگ به مساحت 600 متر، یک دکور 360 درجه و 40 دوربین فیلمبرداری که لحظه به لحظه میمیک خنده را بر صورت ثبت می نمایند و با اولین خنده آژیر هشدار به صدا درمی آید؛ این کلیدی ترین چالش جوکر بود تا شرکت نماینده ها از خندیدن اجتناب نمایند.

رئالیتی شوی جوکر به کارگردانی احسان علیخانی ساخته و طی چند ماه گذشته در شبکه نمایش خانگی عرضه شد. این مجموعه در هر فصل با دور هم آوردن تعدادی از هنرمندان چالشی را برای نخندیدن به وجود می آورد و کسی که از پس همه این چالش ها برمی آمد برنده نهایی فصل بود. چالشی که در آن خود شرکت نمایندگان باید یکدیگر را به خنده می انداختند.

این چالش نه فقط برای شرکت نمایندگان که اولین چالش احسان علیخانی در شبکه نمایش خانگی هم بود؛ تجربه ای که پس از ماه عسل و عصر تازه توانست برند دیگری را برای این مجری و تهیه نماینده به ثبت برساند.

برندی که طراحی اولیه آن از یکی از مسابقات خارجی گرفته شده و علیخانی همانند عصر تازه آن را به نوعی پیاده سازی نموده است. در این پیاده سازی البته کار را به شکلی گروهی و تیمی پیش برد که بخش اعظم آن ها را تیم او در عصر تازه تشکیل می دادند.

یک نکته درباره جوکر حائز اهمیت است و آن نقش تیم نویسنده برنامه است. تیمی که احتمالاً ایده های اولیه هر شرکت نماینده را می گیرد به فیلمنامه تبدیل می نماید و بعد براساس آن چالش ها شکل می گیرد.

نکته ای که احسان علیخانی در فیلم پشت صحنه برنامه بار ها به آن تاکید می نماید و می گوید کسی هم از سناریو و شوخی های دیگری خبر ندارد، اما شخص کارگردان و نویسنده ها از همه شوخی ها آگاه هستند؛ بنابراین آنچه در خروجی آنتن می بینیم اگرچه حاصل یک کار سخت و کارگردانی شده است، اما از آنجایی که همه این طراحی ها از قبل با تیم نویسنده هماهنگ شده و چیده شده دیگر بداهه ای صرف نیست بنابراین بیشتر و بیشتر جای خالی نویسنده های کار درست و طراحان شوخی ساز را معین می نماید که شوخی ها را به بعضی حرکات بدنی و میمیک صورت و بازی با صدا محدود کردند.

این موضوع شاید این چالش را هم پیش آورد که چقدر برنامه به مثابه یک رئالیتی شو پیش رفته است. رئالیتی شویی که قرار است نمودی از کنش و واکنش های واقعی افراد در یک موقعیت باشد، اما حالا براساس طراحی های تمرین شده هرکس برای خود پیش رفته است.

موقعیتی، چون ترومن شو که حالا کارگردان کامل می داند چه کسی قرار است چه نقشی بازی کند. هرچند خود رئالیتی شو ها هم معمولاً مورد انتقاد قرار می گیرد که باز هم دستخوش نمایشی بودن می شوند، اما در این ترکیب طراحی شده ایده رئالیتی شو بیش از پیش زیر سوال می رود.

حالا با انتها فصل اول این برنامه مروری بر آن داشته ایم و کیوان کثیریان منتقد سینما و تلویزیون از زاویه چند مؤلفه کارگردانی، کمدی سازی، مهمانان برنامه و برندسازی به نقد و آنالیز آن پرداخته است.

برداشت اول؛ طراحی و کارگردانی

این اولین کارگردانی احسان علیخانی نیست او پیش از این هم طراحی و کارگردانی مصاحبه های ماه عسل را به عهده داشته است. همان ها که به اشک درآوردن مخاطب معروف شده است و قصه هایی دراماتیک تر از بعضی از فیلم های سینمایی را پیش چشم مخاطب به تصویر کشید. عصر تازه با پروداکشن سخت تر و بزرگ تر تجربه دیگری برای کارگردانی احسان علیخانی بود و حالا جوکر چالشی جدی تر و سخت تر برایش به شمار می رفت.

فضایی که در آن 40 دوربین فیلمبرداری به کار گرفته شده است و در همان سوله عصر تازه و با همان تیم هم ضبط و تصویربرداری شده است و البته با بودجه چند میلیاردی برای این چالش سخت حتماً رقم خوبی هم بوده است.

کیوان کثیریان درباره طراحی این برنامه مطرح نمود: جوکر طراحی چندان مبتکرانه ای ندارد و یا از ایده های تازه برخوردار نیست. در مقاطعی شائبه هایی هم به وجود آمده بود که بعضی اتفاقات برنامه ریزی شده است. من ترجیح می دهم در یک ریالیتی شو یک طراحی کلی وجود داشته باشد، اما جزئیات و کنش و واکنش ها به خود افراد سپرده گردد. بالاخره شما کمدین آورده اید پس باید یک طراحی عمومی حداقلی داشته باشید.

اوافزود: یک محدودیت کلی وجود دارد که خانم ها در طنز حضور ندارند. مثلاً در خود عصر تازه خانم ها حضور دارند، اما اینجا حتی حضور هم نداشتند و فکر می کنم در این برنامه با این سبک و سیاق که بار خنده به دوشِ حرکات بدنی گذاشته شده و محدودیت هایی وجود دارد که اساساً نمی توان خانم ها را وارد کرد.

کثیریان درباره حضور احسان علیخانی در برنامه و اینکه نامش به عنوان کارگردان در قسمت دوم رونمایی شد، گفت: احتمالاً، چون ایشان اطمینان نداشت که برنامه، چه بازتاب هایی خواهد داشت، اسمش را از ابتدا نیاورد. با این حال احتمالاً برای خود احسان علیخانی هم به لحاظ مادی و هم معنوی تجربه مفیدی بوده است. اتفاق بدی هم نیست، چون همانطور که همه می دانیم تلویزیون تقریباً خالی از آثار طنز است و چنین برنامه هایی می توانند از این خلأ استفاده نمایند.

کثیریان درباره طراحی این برنامه به عنوان رئالیتی شو نیز مطرح نمود: من دقیقاً نمی دانم که این شوخی ها محصول نگارش نویسندگان برنامه است یا خلق خود بازیگران. برای من معین نیست که بازیگران بازی می نمایند یا واقعاً خودشان هستند و واقعی می خندند؟ این ها مهم است و در رئالیتی شو باید خیلی چیز ها در لحظه رخ دهد.

برداشت دوم؛ خلق کمدی یا لودگی؟

جوکر برنامه ای سرگرم نماینده و مفرح بود و در هر قسمت لحظات زیادی داشت که مخاطبش را بخنداند. همین ویژگی برنامه هم اصلی ترین علتی بود که با پخش این مجموعه بسیاری به کارنامه علیخانی در درآوردن اشک و گریه مخاطب در ماه عسل اشاره نمایند و بعد بگویند او حالا در چالش تازه خود برای خنده گرفتن هم توفیق پیدا نموده است. با این حال بخشی از این خنده ها به سمت لودگی و لحظه های مشابه کمدی های بزن و بکوب و شوخی با حرکات بدنی پیش می رود.

برنامه تیم نویسنده دارد، اما هیچ نامی از میان شوخی سازان و طنزنویسان مشهور و نامی در میان شان دیده نمی گردد و شاید همین می تواند یکی از دلایل ضعف برنامه در پیش برد شوخی ها باشد.

کیوان کثیریان درباره خلق موقعیت های کمدی در این برنامه مطرح نمود: به نظرم با توجه به محدودیت های ما در شوخی های کلامی و در حرکات، برنامه گاهی وارد فاز های دم دستی و لودگی می گردد. فضا برای خنده گرفتن، گاه التماسی می گردد. دست نویسنده و کمدین باز نیست و با خط قرمز ها هم نمی توانید بازی کنید، ساترا را هم می خواهید در نظر داشته باشید، ملاحظات را هم رعایت کنید. در این شرایط است که به هر قیمت مثلاً با پوشیدن لباس حیوان می خواهید خنده بگیرید، با تقلید صدای خواننده آن طرف آبی هم می خواهید، شرکت نمایندگان و مخاطب را بخندانید، چون ممکن است خیلی از شوخی ها قابل عرضه نباشد.

کثیریان درباره اینکه چقدر این شوخی ها سرگرم نماینده بوده اند اعلام کرد: ممکن است گاهی خود من هم با این شوخی ها بخندم، اما در نهایت جوکر برنامه ای است که به لودگی می رسد البته شاید هم هدف اولیه برنامه همین بوده است!

او با اشاره به نبود طراحی در خلق کمدی ها گفت: اینکه مثلاً یکی پیژامه را زیادی بالا بکشد شاید بامزه هم باشد، اما چرا به یک اتفاق طنازانه تر نخندیم؟ نمی گویم لزوماً موقعیت ها باید آموزنده باشد، اما در بعضی موقعیت ها بعد از خنده می گوئید؛ که چی واقعاً؟ برنامه باید یک طراحی هم داشته باشد. چه اشکالی دارد از چنین برنامه ای چهارتا جوک با نکته طنازانه یا حکایت خنده دار بگردد یاد گرفت؟

برداشت سوم؛ ترکیب مهمانان رئالیتی شو

از جمله بخش هایی که واکنش های مختلفی گرفت حضور مهمانان در این برنامه بود که گاه بعضی را با انتقاد های تندی هم روبرو کرد و حضور بعضی هم به عنوان برگ برنده های هر فصل از برنامه پیش رفت.

بعضی از هنرمندان در همین برنامه چهره طنازانه دیگری از خود نشان دادند به گونه ای که یک باره در معرض تحسین و تمجید های مردم و حتی رسانه ها قرار گرفتند که از جمله آن ها می توان به رضا نیکخواه اشاره نمود.

بعضی از آن ها هم که ناشناخته تر بودند به عنوان مهمان مورد توجه برنامه های تلویزیونی قرار گرفتند مثل ایمان صفا. یک انتقاد هم در کلیت برنامه پیش رفت که عمده آن ها چهره هایی بودند که پیش از این در برنامه های مختلف تلویزیونی حضور داشتند.

کثیریان درباره کمدین های دعوت شده و شوخی هایشان اعلام کرد: بامزگی زمانی در خون ماست مثلاً به نظر می رسد بعضی از این کمدین ها طراحی های شخصی برای بامزه بودن و عرضه خودشان داشتند، اما بعضی معیناً نه خلاقیتی داشتند و نه طراحی. بعضی با جیغ و داد و شکلک درآوردن می خواستند خنده بگیرند یا با گوشه گیری و شرکت نکردن در وسط ماجرا کوشش می کردند خود را در قسمت های بعد نگه دارند.

او افزود: تعداد مهمانان زیاد بود، همین تعداد زیاد باعث می شد بعضی بیشتر به گوشه بروند و از چالش ها به نوعی فرار نمایند و آسیبی هم نبینند. اینکه کسی دست به کار های سطحی مثل شکلک درآوردن و عربده کشی و… بزند شاید خنده دار باشد. مثلاً نعره زدن های یکی از هنرمندان شاید خنده دار هم بود، اما آورده اش چه بود؟ آن ها در برنامه شرکت می نمایند و بابتش هم پول گرفته اند، اما مخاطب دارد پول هم می پردازد، آورده اش برای او چیست؟

این منتقد افزود: در بعضی قسمت ها یکی از شرکت نمایندگان نقش جوکر را به عهده می گرفت. اما باز هم طراحی ویژه ای وجود نداشت که موقعیت جالبی خلق گردد. گروه نویسندگان در این زمینه هم خلاقیتی نداشت و حضور جوکر با بعضی کمدین ها فرق چندانی نمی کرد. می شد موقعیت های کمدی متنوعی طراحی کرد و ادم ها را در آن موقعیت ها قرار داد و نتیجه بهتری گرفت.

برداشت چهارم؛ برندسازی به سبک جوکر

جوکر توانست خود را از همان قسمت اول مورد توجه قرار دهد و قطعاً می توان گفت جزو یکی از برند های به تثبیت رسیده در شبکه خانگی است. برندی که سازندگانش ابایی نداشتند که از همان قسمت اول کپی بودن آن را اعلام نمایند و البته برای آنکه این برند را به اتفاقی پربیننده برای مخاطب تبدیل نمایند حتماً کوشش شده است.

خود احسان علیخانی در قسمت آخر جوکر به چند قسمت از ضبط های صفر برنامه اشاره می نماید که با تئاتری ها و استندآپ کمدین ها اجرا شده است و تجربه هایی که سعی نموده اند ریسک چنین برنامه ای را با طیف های مختلف بیازماید.

کم هم نبوده اند تاک شو ها و مسابقه هایی که در شبکه خانگی با حضور سلبریتی ها به نمایش درآمده اند، اما در نطفه خفه شده اند و یا حتی الان یادی از آن ها نیست. چراکه صرف حضور سلبریتی ها در یک برنامه نتوانسته است آن را به اتفاقی پرمخاطب تبدیل کند.

اما جوکر در زمینه جذب و نگه داشتن مخاطبانش توانست تا حد زیادی توفیق به دست آورد و حالا می تواند این برند را به فصل های بعدی برساند، اما آیا با همین مدل شوخی های سطحی و بدون برنامه ریزی می تواند در فصل بعد خودش را در رتبه پرمخاطب های شبکه خانگی نگه دارد یا ممکن است مثل عصر تازه فقط در فصل اول مورد توجه باشد؟ در قسمت آخر البته نکته ای هم درباره حضور زنان در این چالش مطرح شد که خود می تواند ترفند دیگری برای عرضه یک اتفاق متفاوت باشد و در دام شوخی های تکراری یک فصل اخیر اسیر نماند.

کثیریان در انتها درباره برندسازی در حوزه ساخت چنین برنامه هایی اعلام کرد: به علت کم کاری تلویزیون در این زمینه و بعلاوه برنامه های طنز که کمتر شده است چنین آثاری در شبکه خانگی هوادار پیدا می نمایند.

اواعلام کرد: یک نکته درباره این برنامه ها وجود دارد که شائبه واقعی بودنشان است. من نمی دانم شب های مافیا چقدر واقعی است و چقدرش بازی است؟ یا همانطور که گفتم شوخی ها در برنامه جوکر چقدر طراحی شده پیش رفته و چقدر نه. اما در طراحی تاک شو ها شوخی های تند و تیز مرسوم است و سوال های صریح پرسیده می گردد با این حال محدودیت های ما خیلی زیاد است. مثلاً حامد آهنگی در برنامه اینترنتی اش سعی دارد به آن فضا نزدیک گردد، اما کاملاً ناکام است. هنوز تاک شو ها و رئالیتی شو های ما به این اندازه از صراحت نرسیده اند.