عصارخانه شاهی کجاست؟
به گزارش مهسان بلاگ، بنایی گمنام در انتظار بازدیدکنندگان
در میدان امام اصفهان اثری گمنام داریم که در شکوه و عظمت آثاری مانند مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله و عالی قاپو محو شده است. بنایی که اگرچه خود تاریک و بی فروغ است روزگاری مایه روشنایی چراغ های خانه های ایرانیان
مختصری پیرامون گذشته عصارخانه شاهی :
عصارخانه شاهی در بازار مخلص نزدیک چهارسوق شاه و مدرسه ملاعبدالله در زیر زمینی با مساحت 360 متر مربع و زیر بنای 700 متر مربع واقع شده و از جمله آثار دوران صفویه است که به دستور شاه عباس اول بنا شده . البته این عصارخانه شاهی از بدو تأسیس به همین عنوان و با همین کارکرد مورد استفاده بوده جای تحقیق و پژوهش بیشتری دارد ، زیرا بنا به گفته مصطفی پور عصار از کنارکنان و وابستگان به این عصارخانه در زمان فعالیت آن ، این محل در زمان صفویه کاربرد دیگری داشته و از زمان نادرشاه افشار به بعد از آن به عنوان عصارخانه یا کارخانه روغن کشی استفاده می شده است . از دلایل وی بر این مدعی می توان به غرفه ها یا دهانه هایی اشاره نمود که در قسمت بالای عصارخانه ساخته شده و برای کارکنان عصاری استفاده خاصی نداشته است که ظاهرا در کاربرد قبلی آن مورد استفاده بوده است . اما این نکته باز هم جای تحقیق و تأمل بیشتری دارد. در خصوص فرایند کار در این جا می توان گفت تقریبا همواره کار و فعالیت در عصارخانه جاری بوده و حتی در زمانهای مختلف ابزار و آلاتی هم به آن اضافه شده است . از جمله دلایل این امر باید به تیری که بر دیوار عصارخانه نصب شده و تاریخ 1200 قمری بر آن حک شده اشاره نمود . عصارخانه شاهی بنابر نقل قول خانواده پورعصار که سال های زیادی را صرف کار و گرداندن آن کرده اند تا حدود سالهای 49-48 نیز به فعالیت خود ادامه می داد و این در حالیست که چند سال قبل از آن حاج عباس پورعصار از مدیران پرکار این محل جان به جان آفرین تسلیم کرده و پسران وی پیرو راه وی بودند اما از آن موقع به بعد عصارخانه شاهی به مثابه پیشرفت تکنولوژی کارکرد خود را از دست داد و به تعطیلی انجامید . عوامل انسانی و طبیعی و هم چنین بلا استفاده ماندن این مکان سبب تخریب آن و متاسفانه تبدیلش به محل جمع آوری زباله شده بود . تا اینکه با خریداری آن از طریق شهرداری در سال 1379 از مالکش و شروع عملیات بازسازی از طریق سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان از زوال و نابودی نجات یافت .چگونگی ساختمان عصارخانه :
ورودی بنا در حال حاضر از طریق دری از سمت بازار بدون هشتی است . البته این در ، در اصلی آن نیست و قبلا از قسمت عصارخانه رفت و آمد می شده است . ساختمان اصلی عصارخانه در یک طبقه با ارتفاع حدود 11 متر است که این فضا از طریق سه فضای گنبدی شکل ایجاد شده است و قسمت های جانبی آن در دو طبقه شکل گرفته اند . این اثر تاریخی با دیواره های ضخیم خشتی (آجری) با پوشش طاق و تویزه بدون کار بندی و قاب سازی ایجاد شده است . فضای هشت ضعلی واقع در شرق بنا، محل انبار کیسه های دانه های روغنی و فضای شمال محل نگهداری خمره های روغن بوده که هنوز هم دیده می شوند. در این بنا با توجه به قرار گرفتن آن کنار بناهای دیگر بازار ، در یا پنجره ای دیده نمی شود و روشنایی آن از طریق نورگیرهایی که در سقف تعبیه شده است تامین می شود. قابل ذکر است که سقف ها به سبک طاق چشمه کار شده اند . به علت این که ساختمان در نقش کارخانه کاربری داشته است فضاهای داخلی عاری از تزیینات بوده و همه قسمت ها با آجرهای خشتی شکل گرفته اند . جلوی عصارخانه هم قبلا باراندازی بوده که پس از تعطیل شدن کارخانه به پاساژ تبدیل شده است.ابزار و آلات موجود در عصارخانه :
دو سنگ آسیاب بزرگ در فضای اصلی که نقش خرد کردن دانه ها را با یاری دو مشتری که دور آسیاب می چرخیدند به عهده داشتند . جنس این دو سنگ و به طور کلی دیگر سنگ های عصارخانه هم عموما از سنگ لاسو است . لاسو نام کوهی نزدیک کردستان است که منحصرا دارای سنگ محکم بوده و به علت همین مقاومت و استحکام فوق العاده ، در اثر گذشت زمان و کار زیاد این سنگ ها ساییده و خرد نمی شوند.تنه های درخت چنار که به یکدیگر متصل شده و به عنوان عنصر فشاری بر روی دانه های آسیاب شده عمل می کردند. البته قبل از این مرحله با مخلوط کردن مقداری آب، مواد را به صورت خمیر در می آورند و هر 10-15 کیلو از این خمیر را روی ظرفی که کاربرد سینی امروزی را داشت می ریختند و آن ظروف را در حفره ای تحت فشار اهرمی قرار داده و از طریق شیری بزرگ که از همان تنه درخت چنار بود روغن آن را می گرفتند. خمره ای هم برای جمع آوری روغن ها در راهروی همان حفره وجود داشت . از دیگر ابزار موجود در عصارخانه هم می توان موارد زیر را بر شمرد. دستگاهی مکانیکی که بعدا به مجموعه وسایل عصارخانه اضافه شده ، ظروف و پیمانه های موجود که عموما از جنس پوست می باشد و ...
حتما از عصارخانه و هر آنچه که دارد بازدید کنید. زیرا این بنای استثنایی در حالی که شما را به فکر وا می دارد قدرت دل کندن از این فضای آرام و زیبا را نیز از شما می گیرد .
منبع: نشریه اصفهان زیبا
/خ
منبع: راسخونcanadaro.ir: تور کانادا | مجله گردشگری و مسافرتی تور کانادا
chinaro.ir: تور چین ارزان قیمت، تور پکن، هانگزو، شانگهای، تور نوروز چین همگی را در این وبسایت بیابید.