فینسک یک پروژه دانشجوییِ دورهمیِ خوابگاهی! - مهسان بلاگ

چند سالی است که مباحثی نظیر انتقال آب به فلات مرکزی کشور، شیرین سازی آب دریاها، احداث سدها و تامین احتیاج آبی منطقه ها خشک ایران مطرح می گردد که در آن ها همواره نام یکی از استان های شاقتصادی به ویژه مازندران به چشم می آید. اگر پیگیر این اخبار باشید حتما عباراتی مانند کارزار نه به انتقال آب دریای خزر و کارزار نه به احداث سد فینسک، به گوشتان نام آشناست و باز اگر اهل یکی از استان های هدف انتقال آب باشید اهمیت و دنبال کردن این موضوع برایتان دوچندان خواهد بود.

پروژه احداث سد فینسک یکی از همان موضوعات پر ماجرایی است که مطالعات احداث آن از سال 1386 شروع شد و تا سال 91 به خاتمه رسید و توانست در سال 1389 مصوبه زیست محیطی را از سازمان حفاظت محیط زیست کشور اخذ کند که نهایتا پس از وقفه ای طولانی در فرایند ساخت، پیروز شد تا در سال 1398 با آنالیز در مجلس شورای اسلامی دوره دهم، ردیف بودجه اجرایی دریافت کند.

اما علت توقف این پروژه عظیم در یک بازه طولانی مدت مخالفت های کارشناسان و سازمان های مردم نهاد بود که اجرای سد فینسک را مغایر با اساس محافظت از محیط زیست و مغایر با اسناد بالادستی کشور اسم نموده و معتقدند نه تنها پیوست های محیط زیستی و اجتماعی و اقتصادی این پروژه توجیه منطقی و عقلانی نداشته بلکه اجرای این پروژه با نقاط ضعف متعدد و نواقص موجود، بدون شک پیامدهای ناگوار و تبعات منفی بسیاری از جنبه های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی به کشور و استان های هدف وارد خواهد نمود.

وجود نگاه های رادیکال در پروژه های سدسازی

استادیار گروه آموزشی محیط زیست دانشکده مهندسی عمران دانشگاه نوشیروانی بابل از وجود نگاه های رادیکال در پروژه های سدسازی سخن گفت و با بیان اینکه برخی در پی سدسازی در همه مکان ها حتی بدون مطالعه و محاسبه و فارغ از احتیاجسنجی هستند گفت: در کشور ما هم به علت منافع اقتصادی زیاد و ورود شرکت های عظیم در این حوزه که اغلب بازنشسته های وزارت نیرو، مدیران آن ها را تشکیل می دهند و بعلاوه تامین چرخه اقتصادی این شرکت ها و روابط عجیب و غریب موجود در چنین پروژه هایی موجب می گردد تا بی بهانه و بدون علت منطقی سدها ساخته شوند.

عزیـر عابسی در گفت و گو با خبرنگاران مصداق چنین پروژه های بی علت و بی هدفی را احداث سدهای متعدد در ارومیه جهت انتقال آب به بخش کشاورزی اسم و توضیح داد: کارشناسان احداث این سدها قدری تامل نکردند که وقتی آب وارد شده به دریاچه کمتر از تبخیر آن باشد نتیجه آن خشک شدن دریاچه ارومیه است.

عابسی، وقوع چنین حوادثی در تاریخ چند دهه اخیر کشور را بسیار معنادار خواند و تاکید نمود: اتفاقاتی نظیر اجرای سد گتوند که در پایین ترین سطح مطالعات علمی ساخته شد به هیچ اسم توجیه منطقی ندارد و از آنجا که این دعاوی (سدسازی به هر بهانه) بر پایه مستند علمی نیست قطعا نمی تواند نتیجه مطلوب داشته باشد.

متخصص و کارشناس عمران در گرایش هیدولیک محیط زیست با تاکید بر اهمیت و حساسیت پروژه های عظیم مهندسی در منطقه ها مورد اجرا گفت: اینکه توجیه کنیم هر پروژه مهندسی درصدی خطا دارد اصلا تعبیر مناسب و موجهی نیست همچون این است که بگوییم فاجعه چرنوبیل یک خطای مهندسی بود، بله حادثه چرنوبیل یک اشتباه بهره برداری و خطای ساخت بود اما اجازه نداریم خطایی را در چنین سطحی انجام دهیم.

عابسی با اشاره به اینکه منطقه مازندران از لحاظ آبی ناحیه تقریبا بهره بری نسبت به سایر نقاط کشور است و همین امر باعث قرار گرفتن در کانون توجه پروژه های انتقال آب می گردد، هدف از احداث پروژه را این گونه معرفی کرد: سد فینسک ساخته می گردد که ابتدا، هیجان سدسازی و موضوع درآمدزایی برای شرکت های فوق الذکر و سپس احتیاج سیری ناپذیر استان سمنان برای آب را ارضا کند.

وی روال و فرایند معمول در اجرای چنین پروژه هایی را عجله ای، با دستور از بالا و نه به شکل علمی و نه با فرصت کافی دانست و با ذکر مثالی در انتقاد از این رویکرد در کشور توضیح داد: پروژه تونل انتقال در کشور سوئیس 14 سال به طول انجامید و این در حالیست که فاز مطالعاتی این پروژه 12 سال و مدت ساخت آن تنها 2 سال زمان برده است، آیا شما پروژه ای را در کشور سراغ دارید که مطالعات آن 12 سال زمان برده باشد.

پروژه هایی نظیر سد فینسک غالبا سیاسی است

استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل با ابراز تاسف از شرایط محتاج گونه برخی از مهندسین در کشور که با اندک مبلغی می توان برای هر اشتباهی از آنان، خدمات مهندسی گرفت، اظهار کرد: پروژه هایی نظیر سد فینسک غالبا سیاسی و همواره به شکل دستورات از بالا و مافوق هستند.

عابسی استان های کم آب کشور را بیماران چاق فقیری توصیف کرد که تنها خواهان غذای بیشتر یعنی آب بیشتر از هر جایی هستند و افزود: کشور ما به لحاظ منابع آبی آن اندازه فقیر است که نتواند خوراک تغذیه این استان ها را فرآهم کند که همین موضوع سرشروع برنامه ریزی و طراحی احداث پروژه های اینچنینی است.

وی با انتقاد از فراوری و صادرات محصولاتی نظیر گرمک و طالبی در استان سمنان و دلایل احتیاج آب شرب در توجیه احداث سد فینسک اظهار داشت: کافی است چندین مزرعه عظیم را از کشت آبی به دیم تغییر دهند تا احتیاج آبی این استان برآورده گردد و یا برنامه های دیگری اختصاص دهند تا آب مورد احتیاج تامین و فراوری گردد.

استادیار گروه آموزشی محیط زیست دانشکده مهندسی عمران دانشگاه نوشیروانی بابل درباره اثرات زیست محیطی اجرای این طرح اذعان کرد: قریب 20 میلیون سال قدمت جنگل های هیرکانی مازندران در پایین دست محل احداث این سد است که اکنون حیات داشته و طبیعیت این منطقه ها به آن اندازه آب انس گرفته است.

برداشت آب باید به صوت محدود باشد

عابسی با بیان اینکه کسی مخالف برداشت نیست اما باید به صورت محدود از آب برداشت گردد، تاکید نمود: برداشت بیش از اندازه و زیاد باعث شده تا منطقه ها پایین دست کمبود آب را حس نموده، متاثر شده و آسیب ببیند در نتیجه آبخوان های منطقه طی چندسال تخلیه خواهند شد زیرا برداشت بیشتر شده و جبران هم نمی گردد.

وی محاسبه کارشناسان طرح برای پیش بینی رهاسازی درصدی از آب زیست محیطی به سمت پایین دست سد فینسک را به منزله یک شوخی تلقی کرد و افزود: برآورد کردند که پایین دست رود پس از احداث سد به سمت مازندران، 100 لیتر بر ثانیه خروجی دارد، در حالی که این اندازه یعنی بازکردن یک شیر آب در داخل رودخانه که ممکن است اصلا به پایین دست هم نرسیده و در تابستان تبخیر گردد.

این محقق، پژوهشگر و استاد محیط زیست افزود: با اقدام فوق در عمل از چند کیلومتری پایین دست سد تا سرشاخه بعدی هیچ آبی وجود نخواهد داشت و کشاورزان و روستائیان برای تامین احتیاجهای آبی خود از رودخانه با مشکل جدی روبرو می شوند.

عابسی با اشاره به اینکه قطعا درصدی از آب ورودی به سد سلیمان تنگه رودخانه تجن هم کاهش یافته و شهرهای پایین دست آن ها مانند میاندرود و ساری دچار مشکل خواهند شد گفت: این اتفاق عوارض اجتماعی و کشاورزی در پی دارد به علاوه اینکه قطع آب در این میانه و گستره، زندگی موجودات زنده ای را که وابسته به آب هستند تحت تاثیر قرار می دهد و به تدریج زیست بوم در این محدوده کاملا نابود خواهد شد.

وی از مخاطراتی نظیر تخلیه روستاهای پایین دست حجم مخزنی سد و به زیر آب رفتن ابنیه ساخته شده مانند مسجد، امامزاده، گوررستان، مدرسه، خانه های روستایی و بعلاوه حاشیه نشینی مردم آن منطقه ها در شهرهای مجاور سمنان سخن گفت و اظهار کرد: از چنین روینمودهایی با سطح نازل مطالعات، نتیجه می گردد که این سدسازی اصلا توجهی به متاثران قبلی یعنی آن روستاهای پایین دست ندارد، بنابراین ضرر اجرا و احداث سدفینسک بیشتر از منفعت آن است.

عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل مشکل بنیادی موجود را نبود اطمینان و اعتماد به نهادها و دستگاه های اجرایی حتی نهادهای تخصصی در حوزه های مختلف کشور اسم و تاکید نمود: در کشورهای پیشرفته برای ساخت چنین سدی قاعده بر این اساس است که ابتدا از اهالی منطقه رای گیری و نظرخواهی نموده و برای این منظور تمام اطلاعات پروژه به وسیله دانشگاه های منطقه در اختیار عموم قرار می گیرد چراکه آن ها معتقدند این رویکرد در نهایت به نفع آنان و کشورهای همسایه است.

فینسک یک پروژه دانشجوییِ دورهمیِ خوابگاهی

عابسی اقدامات مطالعاتی طرح هایی از این دست در کشور را به یک پروژه دانشجوییِ دورهمیِ خوابگاهی تشبیه کرد و افزود: حتی در پروژه های عظیمتری مانند انتقال آب خزر شاهد هیچ اطلاعات درست و متقنی نیستیم و اساسا کار عمیقی هم انجام نشده است و متاسفانه چون نمی توان مشاورانی خارج از کشور برای پروژه گرفت، چنین طرح ناقصی، در معرض تبدیل شدن به عظیمترین پروژه کشور است که متاسفانه هیچ پشتوانه عمیق علمی ندارد.

وی با بیان اینکه بخشی از این اتفاق ضعف مهندسی و بخش دیگر آن ضعف مدیریت اجرایی کشور است، توضیح داد: این مشکل در همه حوزه ها وجود دارد، وقتی در خودرو سازی فراوری ما پراید است انتظار دارید در مطالعات سدسازیم کاری در حد کشور هلند یا سوئیس انجام گیرد.

استادیار گروه آموزشی محیط زیست دانشکده مهندسی عمران دانشگاه نوشیروانی بابل در خاتمه با یادآوری نبود اطمینان به نهادهای تخصصی و حتی برخی دانشگاه ها اظهار داشت: فقدان ارتباط روشن و اعتماد باعث می گردد که حتی اگر کار اصولی و درستی هم در شرف انجام باشد به نتیجه نرسد، در حقیقت می توان بخشی آب از مازندران را قرض گرفت اما چون اعتمادی وجود ندارد بحث کمیت و کیفیت اجرا زیر سوال قرار می گیرد.

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور لحظه آخری، تور ارزان، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه