نجات بورس فوریت دارد - مهسان بلاگ

... شاخص بورس از رشد مالی اسمی به عنوان آژیر خطر افزایش انتظارات تورمی تلقی می گردد و بلافاصله با اهرم عملیات بازار باز از تداوم این فرایند خطرناک جلوگیری می گردد تا از تحمیل عواقب آن بر اقتصاد پیشگیری گردد. متاسفانه سیاست گذار ایرانی نه تنها معنای این علامت را دریافت نکرد، بلکه با تکیه بر افسانه ضربه گیری تورم، سرعت این فرایند را تشویق کرد. این تشویق البته با سیاست های عینی تقویت شد و بخش مهمی از اعتبارات بانکی هم در خدمت این اضافه پرش نهاده شد.

2- آنچه رخ داد این بود که پس از اشتباه باورنکردنی سیاست گذار، سهم بخش مذاب نقدینگی (پول و سپرده دیداری) نسبت به بخش منجمد (شبه پول یا سپرده پس انداز) به سرعت افزایش یافت و روانه بورس شد. برخلاف تصور عامه و سیاست گذاران، این گونه نیست که اگر بورس بازان به این نتیجه برسند ارزش یک سهم حباب دارد از خرید آن خودداری نمایند. یکی از نظریات رایج در بورس، نظریه ساده لوح تر از من است؛ طبق این نظریه حتی اگر یک معامله گر به این نتیجه برسد که ارزش یک سهام بیش از سه برابر حباب دارد، ولی امکان فروش آن در چند روز آینده با قیمت 10 درصد بیش از قیمت خرید وجود دارد، قطعا این سهام حبابی را خریداری خواهد نمود. این نظریه در کنار اشتباهات سیاست گذار، در مدت چهار ماه، شاخص سهام را بیش از چهار برابر کرد.

3- آنچه اتفاق نیفتاد اما باید اتفاق می افتاد چه بود؟ اگر این جهش غیرعادی نه در ایران بلکه در 150 کشور دیگر دنیا که خود را به تکنولوژی واکنش سریع سیاست گذاری، مجهز و متعهد نموده اند می افتاد، بلافاصله جلسه اضطراری اتاق فرمان سیاست گذاری در همان اوایل اردیبهشت 99 تشکیل می شد و نرخ بهره هدف گذاری شده متناسب با تغییر انتظارات تورمی اصلاح می شد که به معنی جمع آوری فوری نقدینگی با حراج گسترده اوراق قرضه دولتی بود. در کشوری مثل ایران که از یک طرف نسبت بدهی دولت به فراوری ناخالص داخلی بسیار پایین تر از عرف دنیای است و از طرف دیگر، دولت با کسری بودجه بالایی روبرو است، این شرایط یک اکازیون بی سابقه بود که هم می توانست منابع غیرتورمی برای دولت تجهیز کند هم از جهش غیرعادی و متعاقبا سقوط بعدی بورس پیشگیری کند و هم دو موتور تورم ساز (پولی شدن کسری بودجه و تحریک درون زای نقدینگی به وسیله اضافه پرش بورس) را خاموش کند. اما نه تنها این دو موتور خاموش نشد، بلکه با شروع سقوط بورس، موتورهای پولی و تورم ساز دیگری برای جلوگیری از سقوط بورس روشن شد که موضوع بحثی جداگانه است.

4- عدم پیشگیری از صعود غیرعادی بورس باعث شد که با شروع سقوط بورس، سیاست گذار هیچ راهی جز انتخاب بین گزینه بد یا بدتر (اصلاح فوری قیمت ها یا فرسایشی کردن اصلاح) نداشته باشد که متاسفانه این بار هم گزینه بدتر یعنی فرسایشی کردن اصلاح قیمت ها در دستور کار نهاده شد. البته هر دو گزینه به دلیل خطای پیشینی دردناک است؛ اما فرسایشی کردن اصلاح علاوه بر اینکه به تضییع حقوق سهامداران منجر می گردد و امکان نقدشوندگی دارایی شان را از آنها سلب می نماید، باعث تحمیل یک خسارت سنگین به اقتصاد ملی نیز می گردد که شده است. این خسارت ملی همان تبدیل بورس به یک بازار متروکه و شیفت بورس بازان به بازار رمزارزها است که نسبت آن با منافع ملی هنوز چندان روشن نیست.

5- آنچه باعث فرسایشی شدن فرایند اصلاح قیمت ها در بورس شده، همان تفکر منسوخ کنترل قیمت ها در قالب فرمول مخرب دامنه نوسان است که بازار سهام را به نابازار تبدیل نموده است. همزمان، بازار جدیدی جذاب شده است که اتفاقا نوسان بالا به جذابیت بالای آن یاری نموده است؛ جذابیتی که دامنه نوسان باعث حذف آن از بورس شده است. تجربه چند ماه اخیر ثابت کرد که با حفظ دامنه نوسان، هیچ کدام از راه چاره های متنوع اعم از پول پاشی و غیر آن، یاریی به احیای بورس نخواهد نمود. سیاست گذار می توانست با پرهیز از خطای اول، از شکل گیری قیمت های غیرواقعی پیشگیری کند؛ اما اصرار بر جلوگیری از اصلاح قیمت ها، خطای مهلک تری است که معامله گران را از بورس فراری می دهد. راه نجات بورس، حذف موانع اصلاح قیمت هاست که اگرچه داروی تلخی است، اما توزیع اصلاح قیمت در طول زمان باعث شیرین شدن این داروی تلخ نمی گردد، بلکه با وقت کشی مخرب، خسارت مضاعفی به سهامداران و اقتصاد ملی تحمیل می نماید.