همه چیز درباره نخستین پایتخت کتاب ایران، نفس اهواز باز می گردد؟ - مهسان بلاگ

لحظاتی بعد از آنکه نام شهر اهواز در سالن مملو از جمعیت کتابخانه ملی ایران از سوی مجری مراسم این جشنواره، با عنوان اولین پایتخت کتاب ایران اعلام و معین شد که اهوازی ها که سابقه ای دیرینه در نشر و گسترش دانش دارند و نخستین دانشگاه تاریخی ایران به نام آنان ثبت شده است، گوی سبقت را از 63 شهر دیگر مشارکت نماینده در این جشنواره ربوده اند، این خبر به سراسر دنیا مخابره شد تا ایران هم برای اولین بار به باشگاه کشورهایی بپیوندد که هر ساله شهری را به عنوان پایتخت فرهنگی خود انتخاب و معرفی می نمایند.

چرا اهواز؟

با این حال همان زمان در ایران هم بسیاری از خود می پرسیدند: چرا اهواز؟ مطابق بیانیه هیئت داوران طرح پایتخت کتاب ایران، اهواز به دلیل ارائه برنامه های نوآورانه، مشارکت جویانه، موثر و منسجم و استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی، تشکل های مردمی، صنایع و مراکز ورزشی و فرهنگی لوح افتخار وزرای کشور و فرهنگ و ارشاد اسلامی و لوح تقدیر کمیسیون ملی یونسکو را دریافت نموده و این لوح های پرافتخار به نمایندگی از مردم کتاب دوست این شهر، به مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهردار اهواز، تقدیم می گردد.

مطابق اعلام، از بین 63 شهری که طرح هایشان را به این جشنواره سراسری فرستادند، 10 شهر اهواز، بوشهر، تبریز، شهرکرد، یزد، قم، کاشان، کرمانشاه، گنبد کاووس و نیشابور، به مرحله نهایی راه یافتند که البته هر یک ایده هایی بکر و در نوع خود ابتکاری ارائه نموده بودند اما طرح های مرکز استان نفت خیز خوزستان، با دارا بودن مزیت هایی نسبی، گوی سبقت را از بقیه ربود و این عنوان پرافتخار را برای کلانشهر اهواز به ارمغان آورد. حال مروری بر این طرح ها:

همایون قنواتی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان حضور گسترده سازمان های مردم نهاد شهر اهواز را در این پیروزیت، بسیار موثر می داند و می گوید: ما برای تامین منابع مالی برنامه هایی که برای طرح پایتخت کتاب ایران ارائه کردیم، تفاهمنامه هایی جهت همکاری با شهرداری، باشگاه ورزشی فولاد، مناطق نفت خیز جنوب، شرکت ملی حفاری ایران و همچنین فولاد خوزستان منعقد نموده ایم.

چگونه می توان با کتاب، آسیب های اجتماعی خوزستان را درمان کرد؟

به گفته وی، با توجه به بعضی آسیب های اجتماعی که خوزستان با آن روبرو است، مقرر شده از این عنوان در جهت برطرف این معضلات در همه شهرهای استان و به ویژه اهواز استفاده گردد و همچنین قرار بر این است مناطق نفت خیز جنوب در راستای حمایت از این طرح، برای هر کدام از کارمندان خود 50 هزار تومان بُن کتاب در نظر بگیرند که این بُن ها چیزی حدود یک میلیارد تومان هزینه برای آنها دربرخواهد داشت.

قنواتی از جشنواره کتاب سال خوزستان و طرح سیمای کتاب به عنوان دو طرح ارسالی شهر اهواز به دبیرخانه این جشنواره نام برد و اضافه نمود: در طرح سیمای کتاب مواردی چون انتخاب برترین های کتاب سال استان و استفاده از پتانسیل های موجود در استان از جمله ظرفیت رسانه های جمعی، نمادهای بصری و المان های شهری، تیم های ورزشی و ورزشکاران مطرح، امکانات بخش خصوصی، حمایت بخش های دولتی و... با هدف تغییر سیمای شهر اهواز با الهام از سوژه ها و تم های مرتبط با کتاب مورد نظر قرار می گیرد.

به گفته مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان، از جمله این برنامه ها می توان به تشویق بخش خصوصی برای ایجاد سازه ای الهام گرفته از کتاب به عنوان یکی از نمادهای شهر اهواز، استفاده از نقاشی های دیواری الهام گرفته از کتاب و کتاب خوانی در مناظر شهری و همچنین استفاده از ظرفیت تیم های ورزشی استان جهت تبلیغ اهواز پایتخت کتاب ایران و دنیا روی منسوجات و تبلیغات بصری در میادین ورزشی اشاره نمود.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان از طرح شبکه مجازی کتاب با هدف فراهم سازی بستری مناسب جهت تقویت فرآیندهای ارتباطی در محیط مجازی با رویکرد ایرانی اسلامی به وسیله تلفن همراه، طرح شهر کتاب اهواز شامل بخش هایی از جمله کشتی کتاب بر رودخانه کارون و جزیره کتاب و همچنین طرح جایزه ادبی مکتب جنوب با هدف رشد و اعتلای خلاقیت ها ادبی داستان نویسان جنوب ایران به عنوان دیگر طرح های ارائه شده از سوی شهر اهواز یاد کرد.

من هم کتاب می خوانم روی لباس فوتبالیست های اهوازی

قنواتی ادامه داد: طرح گردشگری ادبی با هدف معرفی مناطقی از شهر خوزستان که نام آن ها در ادبیات، بویژه ادبیات دفاع مقدس آمده است، درج شعارهایی همچون من هم کتاب می خوانم روی لباس بازیکنان باشگاه فولاد در مسابقات محلی، جشنواره کتابخانه های خانگی و جشنواره پدران و مادران قصه گو از دیگر طرح هایی بود که از سوی قنواتی در این جلسه عنوان شد.

بر اساس این گزارش، جشنواره کتاب سال خوزستان با هدف حمایت و تشویق مولفان، مترجمان و ناشران متعهد استان، ایجاد رقابت در میان دست اندرکاران عرصه فرهنگ و نشاط در عرصه فراوری و توزیع و ترویج فرهنگ کتابخوانی، معرفی چهره های شاخص فرهنگی استان، جهت دهی اصحاب قلم و آفرینندگان آثار فرهنگی، انتخاب برترین های کتاب سال استان و تجلیل از برگزیدگان در موضوعات مختلف از قبیل ادبی، روان شناسی، فرهنگی، تربیتی، کودک و نوجوان و... برگزار می گردد.

همچنین در طرح سیمای کتاب، ساخت المان های شهری مرتبط با کتاب و کتابخوانی به وسیله برگزاری مسابقه طراحی المان ها و برگزاری سمپوزیوم سیمای شهر اهواز، استفاده از نقاشی های دیواری الهام گرفته از کتاب و کتابخوانی در مناظر شهری، تبلیغات رایگان مرتبط با کتاب و کتابخوانی بر روی بنرها و بیلبوردهای آزاد در سطح شهر با همکاری کانون های آزاد در سطح شهر با همکاری کانون های تبلیغاتی، تشویق بخش خصوصی برای ایجاد سازه ای الهام گرفته از کتاب به عنوان یکی از نمادهای شهر اهواز (برج یا پارکینگ کتاب)، ارائه تسهیلات در عوارض و مالیات به انبوه سازان و مالکانی که در سازه های خود از نماد کتاب بهره می برند، مد نظر قرار گرفته است.

به علاوه در این طرح، ساخت بوستان های کتاب، استفاده از ظرفیت تیم های ورزشی استان جهت تبلیغ اهواز پایتخت کتاب ایران و دنیا روی منسوجات و تبلیغات بصری در میادین ورزشی، ایجاد ایستگاه مطالعه در مراکز درمانی و اصناف خدماتی، تجهیز اتوبوس با شعار اتوبوس مهربان به عنوان کتابخانه، نصب صندوق هایی با عنوان گنجینه کتاب با کاربری تعویض و اهدای کتاب، ایجاد کتابخانه و توزیع کتاب در میان بزهکاران از جمله شیوه های اجرای طرح سیمای کتاب است.

اهواز در حوزه برگزاری نمایشگاه کتاب استانی از شهرهای فعال بود

بر اساس همین گزارش، اهواز برای کسب عنوان پایتخت کتاب ایران، طرح راه اندازی شبکه مجازی کتاب را ارائه نموده است. هدف از این طرح فراهم سازی بستری مناسب جهت تقویت فرآیندهای ارتباطی در محیط مجازی با رویکرد ایرانی اسلامی به وسیله تلفن همراه، فراوری جایگزینی مناسب و ملی برای نرم افزارهای ارتباطی موجود، یاری به ترویج کتابخوانی در افراد نابینا و ناشنوا، تسهیل ارتباط خوانندگان یا نویسندگان و ناشران در دنیای مجازی، حذف واسطه های فروش کتاب، یاری به ساخت محصولات مجازی دنیای ادب و یاری به محافظت از محیط زیست است.

ساخت محیطی کاملاً مجازی با الهام از نمادها و قوانین ملی، در اختیار قرار دادن مکانی مجازی به ناشران و پدیدآورندگان برای برپایی نمایشگاه دایمی با امکان خرید اینترنتی، تهیه اتاق های نقد کتاب و همخوانی به صورت مجازی، امکان ضبط صدا برای تهیه کتاب های گویا برای افراد توانخواه، اجرای داستان خوانی به صورت آنلاین، تشکیل بازار مجازی کتاب دست دوم از جمله شیوه های اجرای طرح شبکه مجازی کتاب است.

همچنین در برنامه های اولین پایتخت کتاب ایران، طرح شهر کتاب اهواز که شامل احداث شهربازی کتاب اهواز و مجموعه فرهنگی شهر کتاب این شهر است، به چشم می خورد؛ شیوه اجرای این طرح است به این شکل است که در این مجموعه ها وسایل بازی بچه ها الهام گرفته از کتاب است مانند: استخر کتاب، قطار کتاب، سفینه کتاب و... همچنین راه اندازی کشتی کتاب بر رودخانه کارون، ایستگاه قایق سواری، طرح جزیره کتاب، راه اندازی تلویزیون شهری در محوطه شهر کتاب، ساخت کافه کتاب، ساخت نمایشگاه دائمی و ایستگاه نقد کتاب و ایجاد تالار افتخار بزرگان ادب و هنر ایران و استان با استفاده از تندیس های مشاهیر از دیگر روش های اجرای این طرح است.

دوبار ناکامی تهران در رقابت برای کسب عنوان پایتخت کتاب دنیا

اما آیا این دست جشنواره ها می تواند در انتخاب شهری از ایران به عنوان پایتخت کتاب دنیا موثر باشد. برابر گزارش ها، تهران تاکنون دو بار شانس خود را امتحان نموده اما هر دو بار با ناکامی همراه بوده است؛ در سال 2006 تهران برای بار اول نامزد این عنوان شد که با یک رأی به تورین ایتالیا باخت، در سال 2011 هم برای بار دوم نامزد این عنوان بود که در آن سال هم بوینوس آیرس به عنوان یازدهمین شهر دنیا به عنوان پایتخت کتاب دنیا انتخاب شد.

از جمله معیارهای یونسکو در انتخاب پایتخت کتاب دنیا، می توان به تعداد کتاب فروشی ها، کتابخانه ها، آمارهای کتابخوانی و... اشاره نمود ضمن اینکه برنامه هایی که شهرها برای پایتخت کتاب شدن پیشنهاد می دهند، در نظر یونسکو برای انتخاب پایتخت کتاب دنیا مؤثر است. قطعاً کسب این عنوان می تواند صندلی یک شهر را تغییر و ارتقا دهد، هم از لحاظ فرهنگی، هم سیاسی و هم مالی اما مهمتر از کسب این عنوان، برنامه ریزی درست برای رسیدن به آن است؛ کاری که از این پس کمیسیون ملی یونسکو باید آن را تعقیب کند.

عبدالمهدی مستکین معاون فرهنگی کمیسیون ملی یونسکو در مصاحبه با خبرنگاران، با اشاره به برنامه سازمان دنیای یونسکو برای انتخاب شهری به عنوان پایتخت دنیای کتاب که از سال 2001 شروع شده و 15 دوره هم برگزار شده است، گفت: مهمترین هدف یونسکو از این کار، اشاعه شوق کتابخوانی در جوامعِ به خصوص توسعه نیافته یا کمتر توسعه یافته است و از آنجا که یونسکو معتقد است یکی از عناصر ثقل و گرانیگاهی که موجب ریشه کردن کردن جهل و تعصب و ایجاد دنیا عاری از خشونت و فرهنگسازی برای توسعه پایدار در کشورها می گردد، کتاب است.

وی سپس با اشاره به توصیه های همیشگی کمیسیون ملی یونسکو به مجموعه هایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جهت انجام یک کار منسجم و قابل دفاع برای انتخاب شهری به عنوان پایتخت کتاب ایران در سال های گذشته، اضافه نمود: خوشبختانه این بحث ها سال جاری نتیجه داد هم در بحث توسعه مسئله کتاب و کتابخوانی در مناطق دورافتاده و روستاهای کشور و هم بحث پایتخت کتاب ایران. این کار در واقع یک بسترسازی بود برای نزدیک کردن معیارهای ایران به معیارهای دنیای یونسکو در این رابطه تا بتوانیم در سال های آینده و با یک برنامه ریزی جامع، یکی از شهرهای ایران را به عنوان نامزد پایتخت دنیای کتاب به یونسکو معرفی کنیم.

معیارهای یونسکو و فاصله شهرهای ایران تا پایتخت های کتاب دنیا

مستکین که خود جزو هیئت داوران نهایی جشنواره طرح پایتخت کتاب ایران بوده است، گفت: مقصود ما این نبوده و نیست که یک کار نمایشی و شو انجام دهیم بلکه هدف اصلی این بوده که نهادهایی که کوشش می نمایند این موضوع را در جامعه و به خصوص بین جوانان جابیندازند، یک کار عملیاتی و فازبندی شده بسیار عملگرایانه انجام دهند. خوشبختانه در این اولین دوره سعی شد این چارچوب ها رعایت گردد و بر همین اساس یک دبیرخانه دائمی در این زمینه شکل گرفته که برنامه های شهر پایتخت کتاب را رصد می نماید و با سرکشی های متنوع، وضعیت اجرای آنها را ارزیابی خواهد نمود.

معاون فرهنگی کمیسیون ملی یونسکو همچنین گفت: تنها با اجرای عملیاتی این برنامه ها و نشان دادن تاثیر آنهاست که ما می توانیم ادعا کنیم شهری که به عنوان پایتخت کتاب کشور انتخاب و معرفی نموده ایم که شایستگی معرفی به عنوان نامزد پایتخت دنیای کتاب را دارد. این ها نکاتی فنی است که بسیار هم مورد توجه یونسکو است و صرف انعقاد چند تفاهم نامه حول محور کتاب، اثری در این پروسه نخواهد داشت.

وی ادامه داد: البته همین الان هم برای سال 2016 شهرهایی از کشورهای مختلف به عنوان کاندیدای پایتخت دنیای کتاب معرفی شده اند و معین نیست که اهواز چه سالی پیشنهاد گردد برای رقابت در این مسابقه؛ همانطور که گفتم بستگی به عملکرد و بُعد ارزش گذارانه فعالیت های ارائه شده از سوی این شهر دارد. اینکه آن شهر یا آن استان در حوزه اشاعه کتابخوانی چه گام هایی برداشته است، اصلی ترین مسئله ای است که یونسکو مد نظر خواهد داشت. اینکه چند کودک را کتابخوان نموده است؟ چه جاهایی را به کتابخانه تجهیز نموده است؟ کدام ضعف ها و موانع کتابخوانی را از بین برده است؟ چه سرمایه گذاری هایی در حوزه کتابخوانی رخ داده است؟ آیا میزان فروش کتاب یا تعداد کتابخانه ها بیشتر شده است؟ چقدر بین دانشگاه ها و محیط های این چنینی ارتباط هست؟ و ده ها مورد دیگر که یونسکو به آنها توجه خواهد داشت.

مستکین همچنین با تاکید بر لزوم استفاده استان های دیگر از تجاربی که در شهر پایتخت کتاب ایران پیاده می گردد، در عین حال نسبت به انتخاب اهواز به عنوان پایتخت کتاب ایران البته در صورت اجرای عملیاتی برنامه های مورد اشاره، اظهار امیدواری کرد و گفت: یونسکو عمیقاً بر بُعد اجرای این تعهدات اهمیت می دهد و اینکه این انتخاب و تبعات آن، چه اثرات وضعی در حوزه کتابخوانی داشته است؟ آنها اثرات این برنامه ها را در زمینه توسعه پایدار هم آنالیز خواهند کرد که مثلاً تا چه میزان محیط زیست آن شهر و منطقه با کتاب، حفظ شده است؟ چه میزان با کتاب، اشتغالزایی ایجاد شده است؟ و برنامه های منتج از این انتخاب، چقدر در ریشه کن کردن جهل و تعصب و خشونت و ... پیروز بوده است؟

بر اساس همین گزارش، عنوان پایتخت کتاب دنیا در سال 2001 با انتخاب مادرید شروع شد و سپس یونسکو تصمیم گرفت تا این اقدام خود را ادامه دهد. یونسکو، انجمن بین المللی ناشران، اتحادیه کتاب فروشان بین المللی و اتحادیه بین المللی مؤسسات و انجمن های کتابخانه ای را برای شرکت در فرآیند نام گذاری این ایده، دعوت کرد تا این سه شاخه مهم در صنعت کتاب در این انتخاب شرکت داشته باشند.

مادرید پیشتر به عنوان اولین پایتخت کتاب دنیا برگزیده شده بود

باید توجه داشت که این انتخاب هیچ جایزه مالی را برای برگزیده آن در بر ندارد بلکه تصدیق بهترین برنامه اختصاص داده شده به کتاب و کتاب خوانی است. کمیته انتخاب و معرفی نامزدها از برنامه هایی استقبال می نماید که توسط شهردار یک شهر اجرا یا تأیید شده و در جهت ترویج و گسترش کتاب خوانی است. به عبارت دقیق تر کمیته انتخاب نامزدها توجه خود را به برنامه های خاصی جلب می نماید که به این توضیح اند:

درجه مشارکت همه سطوح (از شهری تا بین المللی)، تأثیر بالقوه این برنامه ها، دامنه و کیفیت فعالیت هایی که توسط کاندیداها طرح شده است و گستره ای که در آن ناشران، نویسندگان ، کتاب فروش ها و کتابداران درگیر می شوند و سازمان های غیردولتی هم در آن فعال هستند و هر پروژه دیگری که کتاب و کتاب خوانی را ارتقا می دهد. همچنین برنامه ها باید در راستای ارتقای آزادی بیان و اعلامیه دنیای حقوق بشر باشد.

پس از سال 2001 که مادرید (اسپانیا) به عنوان اولین پایتخت دنیا انتخاب شد، به ترتیب اسکندریه (مصر) 2002 ، دهلی نو (هند) 2003، آنتورپ (بلژیک) 2004، مونترال (کانادا) 2005، تورین (ایتالیا) 2006، بوگوتا (کلمبیا) 2007، آمستردام (هلند) 2008، بیروت (لبنان) 2009، لوبلیانا (اسلوونی) 2010، بوینوس آیرس (آرژانتین) 2011، ایروان (ارمنستان) 2012، بانکوک (تایلند) 2013، پورت هارکورت (نیجریه) 2014 و اینچئون (کره جنوبی) 2015، به عنوان پایتخت های کتاب دنیا انتخاب شده اند.

باید دید آیا انتخاب اهواز به عنوان نخستین پایتخت کتاب ایران می تواند گام نخست حرکت این شهر در جهت دنیای شدن باشد؟ جهتی که نه فقط برای این شهر که برای استان خوزستان و کل ایران می تواند برکات بسیاری به همراه داشته باشد.

گزارش از کمال صادقی

banima.ir: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما

kurdeblog.ir: مجله سرگرمی | مجله سرگرمی و تفریحی، همیشه به شادی