تاریخچه و نقشه جامع شهر رشت در ویکی خبرنگاران - مهسان بلاگ

به گزارش خبرنگار حوزه سفر و گرشگری گروه اجتماعی خبرگزاری خبرنگاران، رَشْت (به گیلکی: رٚشت) یکی از کلان شهرهای ایران، مرکز استان گیلان در شمال ایران، و مرکز شهرستان رشت است و مادرشهراستان گیلان و بخش هایی از استان های همجوار است. از رشت به عنوان شهر همیشه بیدار یاد می نمایند. این کلانشهر همچنین پرجمعیت ترین شهر شمال ایران در بین سه استان حاشیهٔ دریای کاسپین و عظیمترین و پرجمعیت ترین شهر گیلک نشین دنیا، عظیمترین سکونت گاه سواحل جنوبی دریای خزر محسوب می گردد.رشت سومین شهر گردشگر پذیر ایران است.

بر اساس سرشماری رسمی سال 1395، جمعیت شهر رشت تعداد 676٬991 نفر است. جمعیت شناور ثابت روزانهٔ شهر رشت به عنوان مادرشهر استان گیلان بالغ بر 1٬000٬000 نفر است.جمعیت این شهر در تعطیلات و ماه های گردگشری سال بالغ بر دومیلیون نفراست.رشت فشرده ترین شهر ایران به لحاظ نسبت جمعیت به وسعت است و ازلحاظ نسبت جمعیت در روز و شب نیز رتبه نخست کشور را دارد.

در شهر رشت لهجه های گوناگون از گویش بیه پس زبان گیلکی توسط مردم تکلم می گردد.

آب و هوای رشت ازجمله آب و هوای معتدل کاسپین و شبه مدیترانه ای است که دارای تابستان های گرم و شرجی و زمستان های سرد و مرطوب است. همچنین شهر رشت دارای رتبهٔ اول میزان بارش مراکز استان های ایران و به شهر باران مشهور است.

رشت بیش از 4٬5 قرن پیش مرکز گیلان شد و در گذشته، مرکز استان یکم ایران بوده است. همچنین این شهر نقشی کلیدی در بزنگاه های تاریخ ایران مانند انقلاب مشروطه، جنبش جنگل و انقلاب 1357 ایران داشت و با توجه به فرهنگ مردم آن و قرار دریافت در جاده راه ابریشم از دیرباز به عنوان دروازه اروپا همیشه به عنوان دروازه تمدن مدرن از آن یاد می گردد. و دارای پیشینه ای درخشان در عرصه مبادلات خارجی بوده است.

رشت، ابتدا شهری بود که در میان دو رودخانه گوهررود و سیاهرود قرار داشت و از این جهت نیز قدمت دیرینه دارد، اولین بار حمدا... مستوفی، در قرن هشتم هجری، از این شهر نام برده است. نام قدیمی رشت دارالمرز یا دارالامان بوده که قبل از این دو، به آن بیه می گفته اند. نام قدیمی محلات شهر رشت، که اکثراً بیانگر پیشه ساکنین آن است، در سفرنامه ها نیز آمده و جز دو سه مورد از آنها بقیه به همان نامهای قدیمی خود مشهور و معروف هستند که عمده ترین آنها عبارتند از: ساغریسازان ـ رودبارتان ـ خمیران زاهدان ـ دباغیان ـ کوزه گران ـ خمیران چهل تن ـ چله خانه ـ چمارسرا ـ استادسرا ـ پاسکیاب ـ سرخبنده ـ آتشگاه بیستون ـ صیقلان ـ زرجوب ـ کیاب ـ سبزه میدان ـ دو برادران (چهار برادران) که از جمله محلات قدیمی شهر رشت محسوب میگردد. این بافت قدیمی، جزئی از میراث فرهنگی است و آثار و بقایا و سنن وآداب و رسوم دوران قدیم را تداعی می نماید.

رشت از سال 1004 هجری قمری به فرمان شاه عباس مرکز گیلان و مرکز معاملات نوغان و ابریشم شد که در آن موقع محصول اول گیلان بود و پیشرفتهای فرهنگی و اجتماعی آن نیز از این سال به بعد شروع گشت. این امر موجب شد که مالکان عظیم و بازرگانان ایرانی، روسی، یونانی و ارمنی که تاجر نوغان ابریشم بودند به این شهر توجه نمایند و شهر رشت رشد چشمگیری پیدا نماید. ملگونف، دنیاگرد روس که در سال 1275 هجری قمری به رشت سفر نموده بود، در خاطرات خود نوشته است که این شهر در آن روزگار دارای 5463 خانه 1021 مغازه و 27314 نفر جمعیت بوده است. در نظر او رشت شهری بود بسیار خوش وضع با خانه های زیبای رو به دریا که بازرگانان از هند، بخارا، روم و عثمانی به سودای ابریشم به آن سفر می کردند. در دوران مشروطه و بعد از آن، گیلان به یکی از کانونهای تحولات سیاسی، اجتماعی و مالی ایران تبدیل شد. نهضت استقلال طلبانه جنگل، گسترش شهرها، تاسیس آکادمی های متعدد و ارتقای سطح فرهنگ شهروندان رشت، این شهر را در زمره پیشروترین شهرهای کشور قرار داد.

با انتخاب این شهر به عنوان مرکز حکومت کل گیلان بود که شهرهای لاهیجان و فومن- دو ناحیه حاکم نشین قدیم گیلان- که هر کدام مرکزیت و تختگاه بخشهای گیلان شرقی و غربی را بر عهده داشتند، مرکزیتشان را از دست دادند و شهر رشت که در ناحیه میان دو رودخانه پسیخان در غرب و سپیدرود در شرق قرار داشت و تا آن موقع قصبه ای از قصبات گیلان و به عبارت دیگر، یک روستای مطلق به شمار می رفت، با عنوان یک شهر نوپای تجاری، مرکز معاملات منطقه گشت و از آن پس، فصل نوین ترقی و پیشرفت آن شروع و اندک اندک رو به توسعه نهاد.

پس از عهد صفویان، در دوره نادر شاه افشار، تجارت و بازرگانی در رشت رونق بیشتری گرفت و در دوره کریم خان زند نیز به سبب بازرگانی زیاد، این شهر شهرت فراوان یافت. با روی کار آمدن سلسله قاجار گیلان ثبات نسبی پیدا نمود و پس از مدتی، گیلان میدان ستیز دو نیروی عظیم استعمارگری روس تزاری و انگلیس گشت که در این وقت، تا حد بسیاری آرامش نسبی بعضی از ولایات گیلان برهم خورد و شهر رشت از نظر بازرگانی از رونق افتاد. بعد از جلوس ناصرالدین میرزا در سال 1264 ه.ق و همزمان با حکومت وی، بر اثر بهبود روابط ایران با همسایه شمالی خود، یعنی روسیه، تجارت در رشت مجددا رونق گرفت و مرکز مبادلات خارجی گشت. در این دوره بود که به سبب موقعیت عالی شهر که سر راه اروپا قرار داشت، پای تجاران و سوداگران اروپایی به این شهر باز شد و دفاتر تجاری متعددی در این شهر دایر و مبادله کالاهای بازرگانی فراوانی صورت گرفت. در این وقت کالاهای وارداتی با کشتی های کوچک بخار به گمرک غازیان می رسید و از آنجا با یک نوع از قایقهای باری عظیم موسوم به کرجی از راه مرداب انزلی به بندر کوچک پیربازار حمل و از آنجا به وسیله حیوانات بارکشی مانند اسب و همچنین راه آهنی که در اواسط دهه 1290 ه. ش راه اندازی شده بود، به رشت وارد و به سوی انبارهای آن سرازیر می شد.

همچنین در این دوره بود که این شهر دروازه اروپا لقب گرفت، چه اینکه تنها پل ارتباطی و بازرگانی ایران به وسیله بندرانزلی به روسیه و کشورهای اروپایی بود و عظیمترین دروازه تجارتی ایران، در شمال به شمار می آمد. بعد از پیروزی انقلاب اکتبر 1917 میلادی (آبان 1296 شمسی) روسیه به رهبری لنین که موجب پیروزی بلشویک ها بر تزار و به وجود آمدن نخستین حکومت کمونیستی و سیاست سوسیالیستی در دنیا شد و خاتمه زوال آن با فروپاشی شوروی در دسامبر 1991 اعلام گشت، رشت رونق بازرگانی و تجاری خود را به تدریج از کف داد و پس از دهه چهارم قرن بیستم، کاملا متوقف شد. در این وقت بندر کوچک پیربازار که وجودش به صادرات کالا و مسافرتهای میان این کشور با دیگر ممالک دنیا، بویژه روسیه وابسته بود، روی به افول نهاد و به خاموشی قطعی محکوم گشت.

همزمان با این تغییر و تحولات، بافت معماری شهر هم به کلی تغییر و تحول اساسی در نوین سازی آن صورت گرفت. در اوایل دوره پهلوی، با ورود موجی از هنر معماری جدید، بویژه معماری اروپا شرقی، تا حدودی شهر مزبور جامه تجدد پوشید و از بافت معماری قدیم خود خارج شد و خیابانهایی از مبادی ورودی به این شهر، یعنی راه تهران و قزوین از پل عراق ، راه مازندران از پل زرجوب، راه بندرانزلی از پل بوسار و راه فومن از پل چمارسرا به سوی میدان مرکزی شهر احداث گشت و بسیاری از محلات و کوچه های قدیمی در راستا این خیابانها، دستخوش تغییر و دگرگونی و در مجموع چهره شهر، شکل تازه ای به خود گرفت.

در فاصله سال 1304 تا دهه سی، رشد و توسعه فیزیکی شهر، بیشتر در امتداد خیابانهای جدیدالاحداث ادامه یافت و در راستا خیابانهای مزبور، ساختمانها و کارخانجاتی احداث و ساخته شدند. از دهه بیست تا سی، شهر مزبور از سمت جنوب، جنوب شرقی و جنوب غربی، بیشتر از سایر جهات توسعه فیزیکی پیدا نمود و تا سالهای 1350، توسعه شهر در حد شرقی متوقف و در جهت غربی و شمال شرقی متمایل شد. در این دوره بود که با توجه به رشد سریع شهرنشینی، باغات و مزارع شهر از بین رفتند و به تدریج با قطعه قطعه شدن آنها، این نواحی به واحدهای تجاری و مسکونی مبدل شدند. در دهه 1350، بویژه در اوایل این دهه، در سمت شمال شمال غربی آن گسترش چشمگیری در آن حاصل گشت. در این وقت، شهرکهای جدیدی چون شهرک بوسار که بعدها به گلسار تغییر نام داد، در شمال شهر، ساخته شد و اراضی کشاورزی واقع در صفحات شمال غربی آن نیز، به تدریج به واحدهای مسکونی تبدیل شد. در این دوره، یعنی تا سالهای انقلاب بود که شهر رشت در زمره هفت یا ده شهر عظیم کشور به شمار می رفت و افزایش جمعیت و مهاجرپذیری در آن، یکی از عوامل موثر در رشد و توسعه فیزیکی هر چه بیشتر آن گشت.

این شهر در سال 2015 به شبکه شهرهای خلاق دنیا به عنوان شهر خلاق خوراک شناسی زیر نظر یونسکو پیوست. براساس استانداردهای یونسکو شهر خلاق، شهری است که از نوآوری و توانمندی های شهروندان در توسعه پایدار شهری استفاده می نماید. رشت تنها شهر ایران به همراه 18 شهر دیگر دنیا است که در زمینه خوراک شناسی در یونسکو ثبت شد

امروزه شهر رشت یکی از قطب های کشاورزی و گردشگری در سطح کشور محسوب می گردد. رشت یکی از قطب های فراوری برنج ایران، فراورینمایندهٔ عظیم فولادو قطب فراوری نانو داروهای ضد سرطان کشور یکی از مهم ترین شهرهای ایران است. از سال 1394 خورشیدی با کوشش های بی وقفهٔ مردم و پشتیبانی شهرداری رشت، روز 12 دی با عنوان روز رشت به ثبت رسید. تاریخ میلادی دوم ژانویه روز رشت (شهر باران های نقره ای).

انتهای پیغام/

tani-buy.ir: مجله تانی بای، مقالات اقتصادی و کسب و کار

bigkurosh.ir: مجله کوروش بزرگ، وبلاگ خبری، تاریخی و تحلیلی