همه چیز درباره دندان عقل؛ از انواع دندان عقل تا زمان مناسب کشیدن - مهسان بلاگ

دندان عقل چیست؟

دندان عقل یا مولر سوم به آخرین دندان در هر قوس فکی گفته می گردد که در دهان می روید و دندانپزشکان اصطلاحاً آن را آسیای سوم می نامند. سنی که در آن دندان های عقل رویش می نمایند در همه افراد یکسان نیست، اما به طور کلی می توان گفت در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل دهه سوم زندگی (بین 18 تا 25 سالگی) شاهد رویش دندان های عقل هستیم. از آن جایی که این دندان ها معمولاً همزمان با بلوغ عقلی و سنی فرد رویش می نمایند، به دندان عقل معروف شده اند. بیشتر بزرگسالان دارای چهار دندان عقل هستند که هر کدام در یک طرف فک های بالا و پایین واقع شده اند؛ اما ممکن است فردی دندان عقل نداشته و یا تعدادی کمتر یا بیشتر از آنچه گفته شد داشته باشد.

انواع دندان عقل

همان گونه که اشاره شد معمولاً هر فردی دارای 2 دندان عقل در فک بالا،2 دندان عقل در فک پایین و در مجموع دارای 4 دندان عقل است، اما رشد این دندان ها در افراد مختلف یکسان نیست. بعضی کارشناسان معتقد هستند که، چون این دندان نقش چندانی در جویدن غذا ندارد به مرور زمان و با گذشت هزاران سال، فک انسان دچار تغییراتی شده و به اصطلاح کوچکتر شده است و برای همین فضا برای رشد این دندان در فک انسان محدود شده است. به هر حال رشد این دندان در فک افراد به سه شکل متفاوت رخ می دهد و به اصطلاع ما سه نوع دندان عقل داریم که عبارتند از:

1. دندان عقل کامل و سالم: این دندان برای رشد طبیعی خود با محدودیت فضا روبرو نیست و رشد طبیعی خود را به صورت کامل انجام می دهد. این دندان در فک افراد هیچ مسئله ای ایجاد نمی نماید، اما چون در پایانی فک واقع شده است باید نسبت به بهداشت آن توجه بیشتری مبذول داشت.

2. دندان عقل نهفته: دندان نهفته دندانی است که از زمان رویش آن گذشته و به دلایل متعدد قادر نیست که در ردیف مناسب سایر دندان ها قرار گیرد. چنین دندان عقلی ممکن است در بافت نرم یا سخت گیر نموده باشد. این امر گاهی به دلایلی از جمله دلایل ارثی، بیماری های دوران کودکی (کم خونی، راشیتیسم)، عدم هماهنگی رشد استخوان فک با اندازه دندان ها و غیر رخ می دهد.

3. دندان عقل نیمه نهفته: چنانچه به همان دلایل بالاف دندان عقل نتواند به طور کامل رشد کند و تنها بخشی از تاج آن از لثه خارج گردد، به آن دندان عقل نیمه نهفته می گویند.

شکل رشد دندان عقل

معمولا دندان های عقل به چهار صورت ممکن است رشد نمایند که در ادامه ملاحظه خواهید کرد:

1. به سمت دندان دیگر و زاویه دار که به اصطلاح به آن مولر دوم می گویند.

2. به سمت پشت دهان و زاویه دار.

3. با زاویه نسبت به دندان های دیگر.

4. منظم و عمودی مانند سایر دندان ها.

درمان های خانگی سریع و فوری برای دندان درد

چرا دندان عقل داریم؟

اشاره شد که دندان عقل در پایان قوس فک قرار گرفته است و این بدان معنا است که انسان به طور طبیعی کمتر از این دندان برای جویدن غذا استفاده می نماید. اما اگر این دندان چندان مورد استفاده انسان نیست، چرا چنین دندان غیرکارآمدی را در فک خود دارد؟ پاسخ دادن به این سوال احتیاج به آنالیز مسئله تکامل انسان دارد. به عبارت بهتر پیش از آن که انسان بتواند آتش را کشف کند و غذای خود را طبخ کند، این دندان ها کاملاً مناسب خام خواری و بسیار مورد استفاده بشر اولیه در جویدن غذا بود. در آن دوران اگر قرار بر این بود که از گوشت خام، مغز ها و ریشه گیاهان بهره ببرید تعداد دندان های آسیاب دهان شما کفاف خوب جویدن غذا را نمی دادند.

اینکه دندان های عقل پس از رسیدن به سن بلوغ آغاز به رشد می نمایند به این علت است که اگر طی گذر زمان دندان های خود را از دست دادید در صورت احتیاج بتوانید از دندان های عقلتان بهره ببرید. داشتن یک دست دندان آماده که در عقب فک شما قرار گرفته باشند خود امتیازیست که تکامل برایتان فراهم آورده است. در همین حال ما انسان ها کم کم آغاز به خوردن غذا های نرم تر کردیم و به آن ها رو آوردیم و کم کم بهتر و بیشتر از دندان هایمان مراقبت کردیم. با گذر هزاره ها نتیجه این شد که اکنون دیگر به یاری این دندان ها احتیاج نداریم. اما اگر دیگر احتیاجی به این دندان ها نداریم چرا طی تکامل بشر این دندان ها از میان نرفتند؟ پاسخ این است که فک انسان از زمان کشف آتش و عدم استفاده از دندان های عقل هنگام اطعام کوچکتر یا به عبارتی جمع تر شده است، اما متاسفانه ژن هایی که اندازه فک را معین مینمایند با ژن هایی که تعداد دندان ها را معین مینمایند متفاوتند. در نتیجه فک های جمع تر ما باید بستر 32 عدد دندان باشند، اما از آنجایی که دندان های عقل دیرتر از همه رشد می نمایند، باید به نحوی در کنار این 32 دندان جا خوش نمایند که اغلب باعث ایجاد دردسر می شوند.

رشد نامناسب دندان عقل چه مسائلی را به وجود می آورد؟

دندان عقل در صورتیکه در فضایی فشرده بین سایر دندان ها رشد کند می تواند مسائلی را در دهان ایجاد کند:

1. آسیب به سایر دندان ها

دندان عقل با فشار به دندان آسیای دوم، ممکن است موجب آسیب به آن یا خطر عفونت در آن ناحیه گردد. همچنین فشار دندان عقل به دندان های اطراف می تواند باعث بهم ریختگی در چینش دندان ها گردد. در این صورت احتیاج به درمان ارتودنسی وجود دارد.

2. ایجاد تورم و کیست

دندان عقل در کیسه ای درون استخوان فک رشد می نماید. ممکن است حین رشد دندان، درون این کیسه با مایعات پر شده و منجر به ایجاد کیست گردد که می تواند به استخوان فک، دندان ها و اعصاب آسیب برساند. گاهی به ندرت یک تومور که معمولا غیرسرطانی و خوش خیم است، در اطراف محل رویش دندان عقل ایجاد می گردد که در این صورت برای درمان احتیاج به برداشتن بافت و استخوان اطراف وجود دارد.

3. پوسیدگی

به نظر می رسد دندان عقلی که تحت فشار دندان های دیگر و در نبود فضای کافی رشد نموده، نسبت به دندان های دیگر بیشتر در معرض خطر پوسیدگی واقع شده است. احتمالاً دلیل آن این است که مسواک کردن دندان های عقل به دلیل موقعیت قرار دریافت آن ها در دهان سخت تر است. همچنین مواد غذایی و باکتری ها به راحتی در فضای بین لثه و دندان عقلی که کامل رشد ننموده قرار گرفته و زمینه را برای پوسیدگی فراهم می نمایند.

4. بیماری های لثه

مشکل تمیز کردن دندان های عقلی که کامل رشد ننموده اند، خطر ابتلا به نوعی بیماری التهابی و دردناک به نام پری کرونیت را در ناحیه رشد دندان عقل افزایش می دهد.

آیا باید دندان عقل را بکشیم؟

اشاره شد که رشد نامناسب دندان عقل ممکن است باعث ایجاد دردسر های زیادی برای ما بگردد، اما باید توجه داشت که این موضوع برای همه یکسان نیست. به عبارت دیگر کشیدن دندان عقل رابطه مستقیمی با رشد شکل رد این دندان در فک ما دارد. ابتدا بایستی گفت این دندان ها در 35 درصد از جمعیت جهان اصلا شکل نمی گیرند و این افراد مسئله ای از بابت فقدان آن ها احساس نمی نمایند، اما در خصوص 65 درصد دیگر، وجود دندان های عقل ممکن است مشکل ساز باشد. به طور کلی وقتی دندان عقل به صورت طبیعی در فک ما رشد کرد احتیاجی به کشیدن آن نیست، اما اگر این دندان بنا به تشخیص پزشک ممکن است عوارض مختلفی برای ما داشته باشد، کشیدن آن ضروری خواهد بود. طبق مطالعه ای که در سال 2007 اجرا شده و در یک مجله آمریکایی به چاپ رسیده، حداقل دو سوم از عمل های کشیدن دندان عقل غیرضروری بوده و این مقدار به هیچ وجه ناچیز نیست. ضمناً این مطالعه نشان میدهد که برداشت دندان عقل ممکن است منجر به افزایش استفاده از مواد مخدر گردد. پس قبل فکر کردن به کشیدن دندان های عقل بهتر است به توصیه های ذیل دقت کنید:

1. چه موقع لازم نیست دندان عقل خود را بکشیم؟

اگر آن ها سالم باشند (هیچ گونه پوسیدگی در دندان وجود نداشته باشد و لثه های اطراف آن ها ملتهب نباشند).

کاملاً رشد نموده باشند.

به درستی قرار گرفته و در عملکرد طبیعی دندان های دیگر دخالت نکند.

تمیز کردن آن ها در حین بهداشت روزانه دهان آسان است.

2. چه موقع ضروری است دندان عقل خود را بکشیم؟

دندان ها کاملاً در زیر لثه پنهان شده اند، اما نمی توانند جوانه بزنند. در این حالت، آن ها می توانند در تشکیل کیست نقش داشته باشند، که می تواند ریشه دندان های همسایه را از بین ببرد.

دندان کاملاً بیرون نزده باشد. مسائل بهداشتی آن ها و در نتیجه انباشت زیاد باکتری ها می تواند منجر به بیماری های مختلف حفره دهان گردد.

اگر فضای کافی برای دندان وجود نداشته باشد (دندان های مجاور خیلی محکم در جای خود قرار گرفته)، رشد دندان عقل باعث آسیب دیدن دندان های مجاور می گردد.

اگر در ناحیه دندان عقل احساس درد می کنید.

آلوده شدن مکرر بافت های نرم کنار دندان عقل.

شکل گیری تومورها.

ملتهب شدن لثه ها.

پوسیدگی دندان های مجاور دندان عقل و ایجاد شکستگی در آن ها.

وقتی به طور منظم به دندان پزشک مراجعه کنید و دندان های خود را مرتب چک کنید، به احتمال زیاد پیش از بروز چنین حالاتی می توانید مسئله دندان عقل ناسالم خود را با مسائل کمتری درمان کنید. در واقع چنانچه بتوانید قبل از 25 سالگی دندان عقل نامناسب خود را درمان کنید، با مسائل و عوارض کمتری روبرو خواهید شد. موکول نمودن درمان دندان عقل نامناسب به دوران سالمندی می تواند دردسر های بزرگی ایجاد کند. با افزایش سن، ریشه دندان های عقل نیز قطورتر می گردد و این امر ممکن است عوارضی همچون التیام دیرتر، کاهش تحمل بیماری و حتی شکستی فک در افراد سالمند ایجاد کند.

زمان مناسب برای مسواک زدن

کشیدن دندان عقل

میزان سختی یا آسانی مراحل درمان در کشیدن دندان عقل، به میزان رشد و موقعیت آن در دهان بستگی دارد. کشیدن دندان عقل اگر به صورت کامل رشد نموده باشد، به آسانی کشیدن دندان های دیگر است. دندانپزشک یا جراح با توجه به شرایط دندان های شما می تواند پیش بینی خوبی از مراحلی که پیش روست، داشته باشد. کشیدن دندان عقل اگر به صورت کامل رشد نموده باشد به راحتی کشیدن دندان های دیگر است، اما اگر در زیر پوشش لثه و داخل استخوان فک قرار گرفته باشد، جراح بایستی لثه را برش داده و بخشی از استخوان اطراف دندان را خارج کند. اغلب در خصوص دندانی که این شرایط را دارد، به جای اینکه کل دندان یکجا کشیده گردد، قطعات کوچک تر از آن برداشته می شوند تا میزان تراشیدن استخوان فک اطراف دندان عقل به حداقل برسد.

عوارض کشیدن دندان عقل

از جمله عوارض شایع در کشیدن دندان عقل می توان به خونریزی های شدید، آسیب به اعصاب و مهم تر از همه نفوذ به سینوس ماگزیلا اشاره نمود. سینوس ماگزیلا حفره بزرگی است که در بالای دندان عقل فک بالا واقع شده است و گاهی ممکن است با کشیدن دندان، حفره ای به قطر 1 میلیمتر تا حدود 1 سانتیمتر در محل کشیدن ایجاد گردد که اگر قطر آن کمتر از 2 میلیمتر باشد خود به خود ترمیم می گردد، ولی اگر قطر آن بیشتر بود، احتیاج است پزشک متخصص لثه یا فک و صورت به وسیله تکنیک Flap آن را ترمیم کند.

مراقبت های بعد از کشیدن دندان عقل

مدت زمان بهبود یافتن بستگی به سختی و نوع جراحی دارد. به طور کلی زمان بهبود یافتن کشیدن دندان عقل بین 5 تا 7 روز و لثه بین 3 تا 4 هفته به طول می انجامد. اگر در حین انجام جراحی استخوان فک دچار آسیب گردد، بهبود کامل آن تقریبا به 6 ماه زمان احتیاج دارد. پس از کشیدن دندان عقل باید مراقبت هایی را مد نظر قرار دهید تا دوره درمان شما به خوبی سپری گردد که عبارتند از:

برای جلوگیری از خونریزی در طول 24 ساعت اول، بعد از کشیدن دندان عقل می توانید یک گاز استریل را کمی مرطوب نموده و به مدت 45 دقیقه روی محل دندان کشیده شده، فشار دهید تا خونریزی متوقف گردد.

چای کیسه ای به دلیل داشتن اسید تانیک باعث لخته شدن خون و توقف خونریزی می گردد که می تواند گزینه مناسبی به جای استفاده از گاز باشد.

در جراحی دندان عقل نهفته به دلیل برش دادن لثه برای بهبودی سریع تر، جراح آن را بخیه می زند. در صورت جذب نشدن بخیه ها برای بیرون کشیدن آن ها باید به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

یکی دیگر از عوارض کشیدن دندان عقل ورم کردن صورت است. برای کاهش دادن آن می توانید یک کمپرس یخ را به مدت 10 دقیقه در محل ورم نموده قرار دهید. این عمل را در طول 24 ساعت اول به دفعاتی که ضروری است، انجام دهید.

استفاده از آنتی بیوتیک قبل و بعد از جراحی جهت از بین بردن هر گونه باکتری و عفونت در اطراف دندان توصیه می گردد. همچنین برای تسکین درد پس از کشیدن دندان، با تجویز دندانپزشک می توان از دارو های مسکن استفاده کرد.

عادات و توصیه های غذایی که بعد از کشیدن دندان عقل باید رعایت گردد

بیمار باید تا زمانی که اثر ماده بیهوشی که جهت جراحی استفاده شده از بین برود از مایعات استفاده کند، بعد از آن هم باید تا چند روز غذا های نرم و پوره شده بخورد. به این نکته توجه داشته باشید که مایعات را با نی میل نکنید، زیرا عمل مکیدن باعث نرم شدن لخته های خون می گردد.

خوردن غذا ها و مایعات سرد باعث کاهش و تسکین درد می گردد. بستنی می تواند گزینه مناسبی باشد که می توانید پس از کشیدن دندان عقل نهفته برای کاهش درد استفاده گردد.

به طور مرتب (روزی دو مرتبه) به مسواک زدن ادامه دهید، اما از مسواک زدن محل دندان کشیده شده و اطراف آن تا 24 ساعت اول خودداری کنید.

مجله ویراپارس: مجله ویراپارس | مجله تبلیغات و بازاریابی مدرن، طراحی و چاپ