کوشک سلامه، نماد میهمان نوازی ایرانیان - مهسان بلاگ

سلامۀ کنونی که در متون تاریخی و جغرافیایی به صورت های سلامی، سلومک، سلومه و سلامهیر نیز آمده، در 25 کیلومتری شمال غرب خواف واقع است.

سلامه هم مانند دیگر شهرها و آبادی های خراسان، گذشتۀ پر فراز و نشیبی داشته و شاهد رویدادهای تاریخی مهمی بوده است.

در عصر ساسانیان سلامه قابلیت داشتن سازۀ معماری با عظمتی چون بنای اولیۀ کوشک سلامه را داشته و قطعا آن بنا شاهد رویدادهای مهمی بوده که احتمالا به دلیل تغییر نام آبادی عصر ساسانی به سلامی دوران اسلامی، در لابلای تاریخ مکتوم مانده است. اما از قرون اولیۀ اسلام که مسالک و متون تاریخی و جغرافیایی از سوی مسلمانان تدوین شده، به بعضی رویدادهای مهم در سلامه اشاره شده است. ابن واضح در البلدان، استخری در مسالک و ممالک و ابن حوقل در صورة الارض به موقعیت و راه های ارتباطی سلامه اشاره نموده اند و مؤلف حدودالعالم در اوایل قرن چهارم ه.ق سنگان و سلومک و زوزن را جاهایی با کشت و برز و از شهرک های کرباس خیز وصف نموده اند.

مقدسی در اواسط قرن چهارم ه.ق از سلومک به عنوان شهر منطقۀ خواف نام برده است.

بنای خشت و گلی تنها اثر برجا مانده

تنها اثری که از دوران شکوه و عظمت سلامه بر جای مانده بقایای بنای خشت و گلی در زمینی به طول 35و عرض 30 متر است که ظاهراً در چند مرحله بازسازی و تجدید بنا شده است.

مطالعات و برآورد های باستان شناسی که در مجاورت کوشک سلامه اجرا شده، منجر به پیدایش سفال ها و بقایای معماری دورۀ ساسانی شده و بعید نیست که بنای اولیۀ کوشک سلامی هم متعلق به دوران ساسانی باشد، زیرا شیوۀ معماری بخش عمده ای از طبقۀ همکف که باقی مانده نیز قابل مقایسه با سازه های معماری چلیپایی شکل ساسانی در تخت سلیمان، بیشاپور، فیروزآباد و سروستان است.

به استناد متون تاریخی در سال 607 ه.ق ابوالمؤید ابوبکرعلی زوزنی ملک زوزن در سلامه عمارتی عالی بنا نموده که احتمالا اشاره به همین بنا است و ممکن است که ملک زوزن آن را بازسازی نموده باشد.

در سال695 ه.ق رکن الدین محمود سیستانی به خواف لشکر کشید و امیرزادگان خوافی در سلامه با او به مقابله برخاستند، اما شکست خوردند و تسلیم شدند. امیر محمود سیستانی بر سلامه مسلط شد و یک سال و نیم در کوشک سلامه اقامت کرد.

اگر توصیف حمدالله مستوفی در سال 740ه.ق از کوشک سلامه واقعیت داشته باشد، زلزلۀ مهیب سال737 ه.ق که بسیاری نقاط از جمله شهر جیزد را در نزدیکی آن با خاک یکسان نموده، به آن آسیب زیادی وارد ننموده و دلیل آن احتمالا ضخامت زیاد دیوارهای خشت و گلی بوده است، با این وجود کوشک سلامه در اوایل قرن 14 ویران و به تپۀ عظیم و مرتفعی تبدیل شده است. خاک آن از سوی کشاورزان به عنوان شوره برای تقویت زمین های کشاورزی مورد استفاده قرار می گرفته و از بقایای معماری به عنوان آغل و طویله استفاده می کردند.

خاک برداری و پیدایش بنای اولیه

تا اینکه در سال 1326خ شادروان سید محمد قریشی روستای سلامه را به مبلغ 200 هزارتومان از قوام السلطنه خرید و تپۀ سلامه را خاک برداری کرد که منجر به پیدایش بقایای معماری بنای اولیه در طبقۀ همکف شد. نقشۀ آن عبارت بود از چهار سالن عمود بر هم و صلیبی شکل.

هریک از سالن ها 13متر طول و3 متر عرض داشتند که در مرکز یک چهارراه را شکل می دادند. شادروان قریشی تصمیم به بازسازی بنا گرفت و با صرف هزینۀ زیاد ظاهرا بر شالودۀ دیوارهای باقی ماندۀ پیشین، آن بنا را در دو طبقۀ همانند ساخت، سومین طبقه را در ابعاد کوچک تر و متفاوت با طبقات همکف و اول بنا کرد و رویۀ دیوارها را با آجر نماسازی کرد و در سال 1330خ بنای فعلی آماده و آراسته شد.

بعد از تجهیز بنا اطراف آن نیز خاکبرداری و تسطیح شد و بر گرد کوشک سلامه باغی سرسبز و با صفا شکل گرفت.

شادروان سید محمد و پس از او سید علی قریشی که مالک زمین های وسیع و آب فراوان لبریز از سد سلامه بودند با خیرخواهی انگیزۀ این را داشتند که کوشک سلامه را تبدیل به واحد پذیرایی از مسافران خسته نمایند و هرکه در آن سرای درآید نانش دهند و از نامش نپرسند، این سنت نیکو تا اواخر دهه 50 برقرار بود که کم کم به بوتۀ فراموشی سپرده شد و اکنون باغ و کوشک سلامه که یکی از با شکوه ترین میراث های ملموس و یادآور زیباترین میراث ناملموس یعنی میهمان نوازی ایرانیان می باشد، آسیب پذیر و نیازمند ارادۀ قریشی وار است که دوباره به شکوه گذشتۀ خود برگردد.

vetworld.ir: مجله دامپزشکی | مجله خبری دانشجویان دامپزشکی

virapars.ir: مجله ویراپارس | مجله گردشگری و مسافرتی، خبری و ورزشی