دامغان در یک نگاه - مهسان بلاگ

دامغان یکی از شهرهای کهن و میراث دار تمدن پارتیان و جزی استان سمنان است. این شهر تاریخی که در گذشته با نام صددروازه معروفیت داشته است، یکی از مهم ترین مرکز های اشکانیان به شمار می رفت. این شهر دوره های تاریخی بسیاری به خود دیده است. در دوره اسلامی بویژه در دوره سلجوقی و دوره مغول نیز به عنوان یکی از مراکز مهم ایران شناخته می شد. کهن بودن و بافت تاریخی شهر دامغان سبب می گردد که جذابیت شهر چندین برابر گردد. از طرفی علاقه مندان و محققان تاریخ و آثار باستانی ایران را به سمت خود جذب می نماید. دامغان یکی از شهرهایی است که آثار تاریخی آن بویژه تپه حصار و محصولات مالی آن به خصوص پسته، سبب معروفیتش شده اند.

جغرافیا

شهر دامغان دارای وسعت 12هزار و 110 کیلومتر مربعی است. حدود این شهر از طرف شمال به خط الراس و به کوه های البرز و از طرف شرق به شهرستان شاهرود ختم می گردد. دامغان از جنوب به دشت کویر مرکزی ایران و از غرب نیز به شهرستان سمنان می رسد. ارتفاع شهر از سطح دریا 1170 متر و اختلاف ساعت آن با تهران 11 دقیقه و 5 ثانیه است. شهر دامغان دارای تابستان های معتدل و زمستان های سرد است، به همین علت در فصول گرم سال از خنک ترین شهرهای ایران به شمار می رود.

شهر دامغان چون از شمال به البرز و از جنوب به کویر متصل است، دارای دو نوع آب و هوا است به همین علت دارای خاک حاصلخیز برای کشت بعضی میوه ها است. مهم ترین محصول این شهر پسته است که معروفیت بسیاری در ایران دارد. علاوه بر پسته، خربزه و انگور را می توان از محصولات باکیفیت این شهر دانست.

تاریخچه

در خصوص نام شهر و وجه تسمیه آن می توان گفت که نام این شهر مرکب از دو بخش ده و مغان است. به نظر می رسد در گذشته های دور ساکنان این شهر را روحانیون که در زمان ماد به مغ مشهور بوده اند و بعلاوه در دوره هخامنشیان امور دینی را بر عهده داشته اند، در این شهر ساکن بوده و این شهر رنگ و بوی مذهبی داشته است. این شهر در منابع باستانی ایران با نام کومس نیز آمده است. بعضی بر این عقیده اند که کومس به معنای شهری است که 99 نگهبان بر دروازه های آن وجود دارد. این شهر در دوره پارت ها با نام فارسی صددروازه در همین مفهوم نامیده می شد.

شهر صددروازه از شهرهای اصلی اشکانیان محسوب می شد. بنابراین به نظر می رسد که بیشترین معروفیت و پیشرفت شهر در دوره باستان در همین عصر، شکل گرفته باشد. این شهر تا سرانجام دوره ساسانی نیز موقعیت خود را به عنوان یکی از مرکز های زمستانی حفظ کرد. دامغان در دوره اسلامی به عنوان یکی از پایگاه های مهم اسماعیلیه محسوب می شد. شهر دامغان در دوره مغول مانند سایر شهرهای شرق ایران مورد حمله و ویرانی نهاده شد. در سایر دوره های تاریخی نیز شهر دامغان یکی از مراکز مهم ایران به شمار می آمد.

مردم شناسی

جمعیت آن 593 هزار نفر است. مردم این شهر به زبان فارسی و لهجه دامغانی صحبت می نمایند. از چهره های فرهنگی این شهر می توان به شاعر مشهور، منوچهری دامغانی اشاره نمود که بیشتر شعرهایش درباره طبیعت سروده شده اند و پدیدآورنده قالب مسمط بوده است.

دامغان را می توان بر اساس سابقه آن یکی از شهرهای مذهبی ایران دانست. اهالی این شهر دارای مذهب شیعه هستند. بیشتر رسم و رسوماتی که در این شهر وجود دارد، مربوط به ماه رمضان است، برای مثال در این شهر رسم بر این است که در شب اول ماه رمضان کشمش پلو پخت می گردد. پخت انواع نان های روغنی و شیرینی در ماه رمضان در شهر دامغان، یکی دیگر از رسوم مردم این شهر است. از دیگر رسوم معروف شهر دامغان مراسم گل غلتان نوزادان است که در اولین بهار زندگی آن ها صورت می گیرد. در این مراسم زنان برای چیدن گل به باغ می فرایند و با خواندن ذکرهای مختلف آغاز به چیدن گل های محمدی می نمایند و با آوردن گلها به منزل، نوزاد را در مراسمی با گل شستشو می دهند.

سوغات دامغان

از مهم ترین سوغات این شهر می توان به پسته معروف دامغان اشاره نمود که تقریبا برای همه شناخته شده است. مردمان دامغان رسم شیرینی پزی را در خانه های خود از قدیم الایام تا به امروز مخصوصا در آستانه عید نوروز، حفظ نموده اند. از بین انواع شیرینی های خانگی، باقلوای دامغان به علت شهر پسته بودنش از معروفیت بسیاری برخوردار است. یکی دیگر از سوغات مشهور این شهر سمنو است. زنان دامغان در پختن سمنوی خانگی مهارت خاصی دارند؛ بعلاوه شیرینی های دیگری چون تره حلوا، حلوای شیره، حلوای برنج و برشتوک در این شهر مشهور هستند که به وسیله مردمان این خطه از کویر درست می شوند. بعلاوه سفال های این شهر نیز یکی از صنایع دستی معروف دامغان هستند که از لحاظ هنری کم نظیراند.

از غذاهای محلی و معروف شهر دامغان می توان به ماست جوش اشاره نمود که گردشگران و بازدیدنمایندگان شهر دامغان از آن به عنوان یکی از غذاهای خاص و خوشمزه این شهر یاد می نمایند.

جاذبه های مذهبی شهر دامغان

از مکان های دیدنی شهر دامغان می توان به مسجد تاریخانه اشاره نمود. مسجد تاریخانه یک بنای خشت و گلی منحصر به فرد است که بخش هایی از آن از جمله 18 ستون ستبر و اعجاب انگیز جلویی آن در حدود 1300 سال قدمت دارند. تاریخانه دومین مسجد قدیمی ایران به شمار می آید. این مسجد روی بقایای یک آتشکده قدیمی متعلق به دوران ساسانیان ساخته شده است.

مسجد جامع دامغان با 1000 سال قدمت، یکی دیگر از جاذبه های شهر تاریخی دامغان است. مناره آجری این مسجد یکی از جاذبه های بی نظیر شهر دامغان است. از دیگر جاذبه های مذهبی شهر در همان نزدیکی مسجد جامع، می توان به پیر علمدار اشاره نمود که برج مدور آن در اوایل قرن پنجم هجری بنا شده است. این بنا که دارای سقف مخروطی است با گنبد آجری که کتیبه هایی به خط کوفی دارد، پوشیده شده است.

جاذبه های طبیعی و تاریخی شهر

یکی از زیباترین جاذبه های طبیعی شهر دامغان، چشمه علی است. در این محل بازمانده های یک عمارت کلاه فرنگی متعلق به دوران قاجار به چشم می خورد که در میان انبوهی از درختان بید قرار گرفته است. این چشمه در حدود 30 کیلومتر از شهر دامغان فاصله دارد.

غار چاه دیو و غار شیربند از دیگر جاذبه های طبیعی دامغان هستند. غار چاده دیو در 10 کیلومتری شهر دامغان و در روستای طاق، واقع شده است. این غار در دل چاهی هفت متری قرار گرفته است. این غار در واقع یک غار زیرزمینی است که درون آن دیده نمی گردد، اما برای بازدیدنمایندگان شهر دارای جذابیت است.

یکی از قدیمی ترین جاذبه های شهر دامغان محوطه تاریخی تپه حصار است. سابقه این تپه که در آن کاوش های بسیار زیادی انجام گرفته، به هزاره چهارم قبل از میلاد می رسد. اهمیت این تپه تاریخی با یافتن اشیا و آلات جنگی و سفال های به دست آمده دوچندان شد و نشان داد که دامغان قدمتی بسیار بیشتر از آنچه تصور می شد، دارد.

برج طغرل و برج چهل دختر را می توان به عنوان دیگر آثار تاریخ شهر یاد کرد. شهر دامغان دارای بازار و کاروانسرایی معروف نیز هست.

برای اقامت در دامغان هتل های بسیاری وجود دارد. از معروف ترین این هتل ها می توان به هتل امیر و هتل جهانگردی اشاره نمود. هتل جهانگردی نیز معماری شبیه کاروان سرا دارد که موقعیت آن در کنار پارک شهرداری واقع شده است.